Slik niet zomaar alles, behalve supplementen
Verboden claims en als therapeut vermomde colporteurs
Zes op de tien Nederlanders slikt volgens het CBS voedingssupplementen. Jaarlijks is hier 1,6 miljard euro mee gemoeid. Het gros van deze supplementen is onnodig bij een normaal dieet en wordt weer uitgeplast1 2. Hoe kan het dat deze potjes en poedertjes, die dus niks voor je doen, massaal over de (digitale) toonbank vliegen?
Bij een doorsnee voedingspatroon heb je geen supplementen nodig, toch slikt volgens het CBS een derde van alle 18-plussers ‘voor de zekerheid’ een of meerdere supplementen.
Veel Nederlanders zijn blijkbaar niet goed geïnformeerd. Wat opmerkelijk is, want alle informatie is duidelijk te vinden op websites als die van het Voedingscentrum en ook in de wetenschap is er een glasheldere consensus over de overbodigheid van het gros van de supplementen. Supplementenboeren weten de consument te overtuigen van het nut van hun waren via hoofdzakelijk twee routes: zelf opgeleide therapeuten en misleidende online informatie.
In specifieke gevallen is het slikken van supplementen wel zinvol. Bijvoorbeeld voor zwangeren of mensen met een veganistisch dieet die te weinig Vitamine B12 binnenkrijgen. Ook wordt vaak Vitamine D aangeraden bij mensen die zelf te weinig Vitamine D aanmaken, zoals bij kinderen tot vier jaar, oudere mensen, mensen met een getinte huidskleur en mensen die aan te weinig zonlicht bloot worden gesteld.
Big Vita
Het grootste online high end supplementenmerk is Vitakruid. Aan het bedrijf is een kennisinstituut gelieerd, genaamd Stichting Ortho Health Foundation (SOHF), dat ‘orthomoleculair therapeuten’ opleidt. 3
Orthomoleculaire therapie is een alternatieve behandelmethode die niet wordt ondersteund door de wetenschap en uitgaat van het genezen van klachtenbeelden met voeding en voedingsstoffen. Orthomoleculair therapeuten schrijven daarom vaak voedingssupplementen voor.
Voor 600 euro - of een STAP-budget - kun je je bij SOHF in vier lesdagen laten opleiden. Daarna ben je ‘basis adviseur op orthomoleculair gebied met betrekking tot voeding en suppletie’.
Je leert bijvoorbeeld in blok vijftien van de cursus hoe supplementen depressies kunnen ‘verhelpen’. Ook is er een casus, waarin je een patiënt overneemt van de huisarts:
Inmiddels zijn meer dan duizend ondernemers ingeschreven bij de Kamer van Koophandel onder de term ‘orthomoleculair’ of ‘ortho’. Ze doen zich vaak voor als leefstijlcoach of diëtist, maar zijn in de kern dus opgeleid de ‘hoogwaardige’ 4 supplementen van Vitakruid voor te schrijven. Zo creëert Vitakruid een eigen afzetmarkt waarop consumenten die verwachten van een professional eerlijk advies te krijgen over hun gezondheid, een mand vol supplementen krijgen voorgeschreven.
Pijnlijk ironisch is hoe deze coaches continu roepen dat huisartsen in de zak zitten van Big Pharma, terwijl ze zelf letterlijk zijn opgeleid om onnodige pillen te verkopen.
WC-eend
De pleitbezorgers kunnen hier zelf ook nog eens van profiteren, middels het zogeheten affiliateprogramma. Hiervoor kan iedereen zich aanmelden en een persoonlijke kortingscode laten aanmaken. Klanten kunnen vervolgens bestellen met deze code, waardoor ze bijvoorbeeld tien procent korting krijgen en de orthomoleculair adviseur ook tien procent opstrijkt.
Doordat ook grote namen als Arie Boomsma en Rianne Meijer de supplementen van Vitakruid aanprijzen, kunnen socialmediagebruikers het idee krijgen dat supplementen daadwerkelijk nut hebben. Daarbij gaan er continu onderzoeken rond (ook mede dankzij Arie), waaruit zou blijken dat er te weinig voedingsstoffen in ons eten zitten (wat niet zo is). De oplossing volgens de pleitbezorgers: supplementen slikken.
Er zijn weliswaar strenge regels voor opgetuigd voor supplementenadvertenties, toch gaat het regelmatig mis. Als je supplementen aanprijst, mag je alleen goedgekeurde gezondheidsclaims voor de nutriënten in het supplement gebruiken om reclame te maken. Deze zijn wetenschappelijk onderbouwd en de Europese Commissie bepaalt of een claim wordt goedgekeurd. Mocht je toch een product aanprijzen met een foute claim, kun je een boete riskeren die kan worden opgelegd door de Nederlandse Voedsel-en Warenautoriteit (NVWA). De toegestane claims zijn opgenomen in een database van de Keuringsraad.
Desalniettemin zijn er op social media veel claims te vinden die niet zijn toegestaan. Neem bijvoorbeeld een door Vitakruid gesponsorde Instagrampost van presentatrice Gwen van Poorten, waar ze zegt dat GABA een lichaamseigen neurotransmitter is. Ze slikt het supplement GABA (Gamma-aminoboterzuur) van Vitakruid omdat dat ‘lekker werkt voor je gemoedstoestand, concentratie en geheugen’. Deze claim is in strijd met de wet- en regelgeving. Sowieso is er voor de werking van GABA als voedingssupplement geen wetenschappelijk bewijs.
Slik niet zomaar alles
De Keuringsraad is niet bij machte om alle social media af te struinen naar niet toegestane claims, waardoor supplementenboeren vrij baan lijken te hebben. Vitakruid heeft wel eens een boete opgelegd gekregen door de NVWA, toch zijn er nog altijd ongelooflijk veel niet toegestane claims die online onder de paraplu van het bedrijf worden gedaan.
Uit Instagramdata van juni jongstleden blijkt dat sinds 2022 meer dan driehonderd berichten op Instagram staan waarbij zowel ‘Vitakruid’ als ‘supplementen’ in de omschrijving staan of zijn getagd. Dit door 245 Instagramaccounts met een potentieel bereik van miljoenen gebruikers en views.
Maar dat is slechts het topje van de ijsberg. In werkelijkheid zijn er veel meer Vitakruid- en supplementgerelateerde uitingen, bijvoorbeeld in foto’s, stories, reels en op TikTok en in andere bewoordingen. Deze data is echter minder makkelijk te analyseren. Van alle Instagramberichten liet ik een programma er willekeurig vijftig in een lijst zetten voor een steekproef. De Keuringsraad analyseerde de omschrijving van de berichten. Van de 47 berichten over producten, kunnen er 33, ofwel 70 procent, niet door de beugel. Het merendeel hiervan is een reclame-uiting met bijvoorbeeld een kortingscode, al is dat niet voor elk bericht met honderd procent zekerheid vast te stellen, want iemand kan ook lyrisch zijn over Vitakruid zonder ervoor betaald te worden. Van de 14 posts die niet in overtreding zijn, zijn er 6 geen reclameuiting. De sheet is hier te downloaden.
Verdienen aan desinfo
Vitakruid en andere supplemenenfabrikanten weten ondanks de duidelijke regelgeving massaal hun supplementen de Nederlandse keukenkastjes in te promoten met verboden claims. Soms krijgen ze een boete opgelegd door de NVWA, soms krijgen ze wat kritiek voor de kiezen, maar aan de uitganspositie en onderliggende strategie van misleiding lijkt voorlopig weinig te veranderen. Voor handhavende organisaties als de Keuringsdienst en NVWA is het onmogelijk alles te overzien en zolang influencers de regelgeving aan hun laars lijken te lappen of simpelweg niet begrijpen wat ze zelf allemaal roepen, zal er weinig verandering in komen. Supplementenfabrikanten spinnen zo garen bij een flinke hoeveelheid online desinformatie, terwijl de consument dat maar te slikken heeft.
De slogan van Vitakruid is ‘Slik niet zomaar alles’. Doe dat dan ook niet. Vooral niet van BN’ers die je voor duizenden euro’s onnodige supplementen proberen aan te smeren.
Vond je dit gratis artikel hartstikke te gek? Overweeg dan een donatie, als je mij financieel wil steunen:
Of word lid van de betaalde nieuwsbrief:
https://www.voedingscentrum.nl/nl/service/vraag-en-antwoord/gezonde-voeding-en-voedingsstoffen/is-te-veel-vitamines-slikken-schadelijk.aspx#:~:text=De%20meeste%20mensen%20krijgen%20genoeg,geen%20extra%
https://www.nvwa.nl/onderwerpen/voedingssupplementen/risico-s-voedingssupplementen
Andere bedrijven houden eenzelfde constructie aan:
Opleidingsinstituut OERsterk en supplementenfabrikant Vitaily
Brain Balance van Charlotte Labee en Charlotte Labee supplements
OrthoKennis en Vitals
Bonusan en Natura
Vitakruid noemt haar supplementen regelmatig ‘hoogwaardig’, wat een holle term is. De huismerksupplementen van de drogist om de hoek hebben dezelfde waarden en kwaliteit. Ze moeten aan dezelfde eisen voldoen.
Mijn supplementen van De Leth gebruikende schatje: “Je moet die deo niet gebruiken, krijg je kanker van.”
Ook mijn schatje: “Drink je een wijntje mee in de tuin?”
Ik pak zonnebril en zonnebrandcrème.
Mijn schatje: “Je laat je veel te veel angst aanpraten, zelfs voor de zon!”
Mijn schatje ‘s avonds: “Al die fluor in de tandpasta kan nooit goed zijn.”
Ik: “Dat blijft toch allemaal op aanvaardbare niveaus? Dose makes the poison?”
Mijn schatje: “Voor 1 keer tandpasta vast, maar ik poets 3 keer en wat dacht je van combinaties met andere cosmetica?”
Ik: “Okay, slik jij je overdosis supplementen maar, dan neem ik de rest van de wijn please...”
Ik zou dit comment ‘… behalve voedingssupplementen’ toch willen nuanceren. Je plast nl. niet alles uit. De in vet oplosbare vitamines (A, D, E en K) bijv. blijven in je lichaam en daar kan dan toch een teveel van ontstaan. Ook hier is voorzichtigheid geboden.