De NPO verheerlijkt doe-het-zelfkwakzalverij

The Biohack Project van omroep KRO-NCRV is een door belastingcenten betaald podium voor pseudowetenschap.

De KRO-NCRV gaat een vet cool nieuw programma met extreme challenges maken over biohacking, genaamd The Biohack Project.

Waar gaat het over? Volgens de omroep zelf:

“Van levend begraven worden tot aan balanceren op een loopplank vanuit een wolkenkrabber: in The Biohack Project leren Lize Korpershoek, Rick Paul van Mulligen, Monic Hendrickx, Défano Holwijn en Sjinkie Knegt hoe ze hun lichaam en geest de baas kunnen zijn.”

BN’ers die zich zonder duidelijke aanleiding lenen voor allerlei opzienbarende strapatsen? Count me in voor deze onwijs originele invalshoek! Er is alleen een klein probleempje: biohacking is een cool klinkend pseudowetenschappelijk allegaartje van medische maakbaarheidssprookjes. En verdient absoluut geen zendtijd, laat staan op de publieke omroep.

Wat is biohacking?

Biohacking is in theorie het gebruiken van de kennis over je lichaam om het hierdoor optimaal te laten presteren. In de praktijk zou dat niet meer moeten behelzen dan gezond eten, goed sporten, goed rusten, weinig alcohol drinken, etc. Dat is namelijk zo’n beetje het enige wat je kan doen om je lichaam daadwerkelijk optimaal te laten presteren. In het geval van uitzonderingen zoals topsporters, kan het her en der worden gefinetuned, maar dat is het wel.

Ik zie aan uw bloed dat u goedgelovig bent

Biohackers geloven echter dat je elk fysiek mankementje op microniveau op kunt lossen en dat je je lichaam als een scooter op kunt voeren. Zolang je maar weet aan welke knoppen je moet draaien. Ze denken dat ze de saaie medische wetenschap te slim af zijn, maar geloven in vrijwel elk sprookje dat ze voor de kiezen krijgen: ademen in het ritme van een klankschaal en rauwe levers verorberen. Een poedertje dat je in je koffie doet, met ‘langdurige energie’Keltisch zout, dat meer magnesium zou bevatten dan normaal zout en daarom gezonder is. Allemaal onzin, maar biohackers slikken het als zoete, glutenvrije, caloriearme moederkoek. Zonder enige vakkennis wordt er geshopt in medische databases als PubMed, waarna ze wetenschappelijke niemendalletjes aan elkaar vlechten tot een compleet vertekend en maakbaar beeld van de medische realiteit, waarbij elke vorm van complexiteit en expertise cognitief wordt weggedissonantieerd. Biohacking is niet meer dan een hippe rebranding van alternatieve geneeskunde, inclusief vlottere pleitbezorgers, ditmaal in doe-het-zelfvorm.

De maakbaarheidsmythe van de mindsetmaffia

Binnenin de biohackinggemeenschap bestaan er verschillende specialismen. Zo bestaat er een zelfbenoemde ‘breathwork biohacker’ met maar een trucje: door de neus ademen. Dat is an sich een hele goed tip, want door te ademen door de neus, wordt de lucht beter gefilterd. Daarnaast kan het zelfs stressverlagend werken. Biohackers blazen een dergelijk feitje op tot kolderieke proporties, waardoor je nu halvegaren met plakband op hun mond op Instagram ziet poseren. Zo ademen ze alleen nog uit hun neus. En adviseren ze de mond van pasgeborenen af te plakken (die überhaupt niet door de mond kunnen ademen, maar goed). Helaas houden ze er niet minder hun mond om.

Biohackers in het wild

Dit niet door enige medische kennis of kritisch denken gehinderde gesleutel aan het lichaam is niet geheel zonder gevaren. Zo injecteerde de inmiddels wijlen opperbiohacker Aaron Traywick zichzelf in 2018 publiekelijk met een in een garage zelfgefabriceerd, ongetest herpesvaccin. Biohacker c.q. pseudowetenschappelijke propagandazuil Joep Rovers adviseert op zijn Instagramaccount diabetespatiënten berberine te slikken om van hun medicatie af te komen. Om maar wat voorbeelden te noemen. En daarbij tussen alle filmpjes over pilletjes, poeders en fitnessrecords, vinden we ook claims over hoe nutteloos vaccinaties en zonnebrandcrème zijn en in uiterste gevallen hoe de overheid wordt gerund door drie wasberen in een maatpak of over hoe de A in AIVD staat voor Atlantis.

Biohacking moet dus met een kritische blik bekeken worden en niet worden gepresenteerd als spannend formatelementje bij een realityshow. Daarmee bagatelliseer je de gevaren en normaliseer je schadelijke nonsens.

Biostacking

Uiteraard schuilt er achter biohacking, net zoals andere welzijnsmythes, een online verdienmodelletje. Influencers die zichzelf biohacker noemen schotelen hun tienduizenden volgers een smörgåsbord aan onnodige supplementen voor, die uiteraard te bestellen zijn via een kortingscode in een gelieerde webshop. Of ze promoten een webinar of e-course vol kwakzalfgewauwel.

Govert Viergever is de biohacker die in het biohackprogramma The Biohack Project zijn opwachting maakt om al het biohacken van nog meer biohacking commentaar te voorzien. Hij is roeier en heeft geen medische achtergrond. Zijn verdienmodel bestaat uit cursussen verkopen van 12 weken via zijn bedrijf Human Upgrade. Ook is hij coach en belooft hij op zijn website zijn klanten te helpen door middel van DNA-onderzoek en gerichte supplementen op basis van hun neuro-transmitterprofiel. Wat dat ook mag wezen. Op zijn Instagram promoot Govert ook supplementen, én pseudowetenschappelijke flauwekulletjes zoals aarden, waar ik eerder over schreef:

Lekker aarden met een schoolvoorbeeld van pseudowetenschap

Wat vindt een huisarts ervan?

Dat een omroep over deze culturele kwakzalfstroming een programma meent te moeten maken, is al schadelijk op zich. Maar, eerlijk is eerlijk: biohacking is zoals gezegd een parapluterm die betrekking heeft op zowel hardlopers die relatief onschuldig met wat supplementen hun prestaties proberen te optimaliseren, als dwaallichten die midden in de nacht opstaan om een smoothie van eekhoornstamcellen en aloë vera te drinken voor een goede nachtrust. Welk deel van het spectrum wordt verkend in het The Biohacking Project? Volgens de website:

‘Labtesten zoals bloed en DNA’ is een nogal kromme woordencombinatie, maar ik ga ervan uit dat er wordt bedoeld dat er met bloed- en DNA-testen inzicht wordt verkregen, met als doel meer balans. Ik vroeg huisarts Bernard Leenstra, die zich eerder ook kritisch uitliet over dit programma, of dit mogelijk is.

Leenstra: ‘We hebben zoveel luxe in de westerse samenleving, dat we ons dingen als wensgeneeskunde kunnen permitteren. Biohacking is een illusionaire maakbaarheidswens om van alles te testen, maar feit is dat het allemaal niet werkt. Zelfs over de reguliere screeningsonderzoeken is al flink discussie. Maar met labtestjes je gezondheid of stress beïnvloeden, dat kan sowieso niet. Wat ze precies prikken, weet ik niet, maar met geen van de stofjes in je bloed kun je bepalen hoe en of je bijvoorbeeld betere sportprestaties zult hebben.’

Ook over het programma an sich, is Leenstra weinig te spreken: ‘Die presentator, Govert, is topsporter geweest en is dan ineens biohacker. Hij heeft geen geneeskunde gestudeerd. Wat gaat deze klinisch geneticus DNA-technisch doen?’

Presentator Govert wanneer er wordt gevraagd wie er vandaag al zijn supplementen heeft geslikt

Ook stoort hij zich aan de biohackbeweging in het algemeen. ‘De publieke omroep moet biohacking geen podium geven. Influencers, zoals biohacker Joep Rovers, snappen er niks van. Ze lullen maar wat en mensen geloven het. Het is op social media nu al dweilen met de kraan open, maar als de NPO dit gaat doen, kunnen we net zo goed stoppen.’

Leenstra ziet de gevolgen van deze ongein in zijn praktijk: ‘Mensen willen een bloedcheck en ik moet dan een kwartier uitleggen dat dat zonder de juiste indicaties niet veel oplevert.’ Zo kost de wildgroei aan pseudowetenschap en kwakzalverij de reguliere zorg natuurlijk weer tijd en geld.

De deelnemers

Niet alleen de KRO-NCRV maakt zich schuldig aan opportunistische fladderjournalistiek, ook de influencers en atleten die eraan meedoen, schotelen hun volgers deze doe-het-zelfkwakzalverij voor en normaliseren deze denkbeelden.

De deelnemers:

• YouTuber Défano Holwijn, 320k volgers op Instagram, 290k op YouTube

• Influencer/mediamaker Lize Korpershoek, 75k volgers op Instagram

• Shorttracker Sjinkie Knegt, 34k volgers op Instagram

• Acteur Rick Paul Van Mulligen, 32k volgers op Instagram

• Actrice Monic Hendrickx, 18k volgers op Instagram

Ik voelde kort Lize Korpershoek (die ik overigens verder hoog heb zitten) aan de tand erover op Twitter en ze claimde dat er voor het programma enkel wat lichaamssappen waren getest. Gevraagd naar haar eigen verantwoordelijkheid, kwam ze niet veel verder dan een paar jij-bakken.

Twee opmerkingen van me onder haar Instagrambericht werden verwijderd.

Ook andere media moeten zich achter de oren krabben. De grootste krant van het land, het AD, besteedt bijvoorbeeld een vrolijk artikel aan het programma, zonder enige kritische noot. Zo krijgt het nietsvermoedende publiek het idee dat biohacking een onschuldige, gezonde trend kan zijn. En draagt de media bij aan de verspreiding van pseudowetenschappelijke denkbeelden en het idee dat gezondheid volledig maakbaar is.

Pointer Checkt KRO-NCRV

Ironisch genoeg maakt KRO-NCRV ook een programma waarin het online gezondheidsmythes debunkt, genaamd Pointer Checkt. Vorige week publiceerden ze een video waarin ze mythes rondom kraanwater en zogenaamde watertestjes- en filters debunken. Conclusie: je hoeft je kraanwater niet te filteren.

Gefilterd kraanwater is nou net een van de go-to gebbetjes van biohacking, wat de KRO-NCRV nu dus weer verheerlijkt. Veel van de onzin die Pointer Checkt claimt te weerleggen, passeert de revue op het account van een doorsnee biohackert. KRO-NCRV schijt de tafel onder met belastinggeld en ruimt vervolgens een gedeelte van de keutels ook weer op met belastinggeld. Hoe valt dit met elkaar te rijmen?

Ik mailde de persvoorlichting van KRO-NCRV. Hun reactie:

“Pointer checkt is een journalistiek programma dat ten alle tijden onafhankelijk is van andere KRO-NCRV programma’s, zoals The Biohack Project. Er is een redactiestatuut waarin deze onafhankelijkheid is vastgelegd. Voor The Biohack Project geldt dat dit een adventure reality programma betreft waarin Biohacking niet gepromoot wordt maar deelnemers zelf verschillende testen ondergaan en daarbij ook zelf ondervinden wat voor hen wel of niet werkt. Ze testen daarmee of ze hun algehele stressbeleving onder controle kunnen krijgen. Govert is één van de gezichten in het programma, er komen ook andere experts aan bod in het programma.”

Over het programma zelf en of er wetenschappers in voorkomen of überhaupt naar de inhoud hebben gekeken:

“In het nieuwe KRO-NCRV programma The Biohack Project draait het om de mentale en fysieke weerbaarheid en omgaan met stressgevoelige omstandigheden. In het programma testen de deelnemers diverse algemene biohacks. Daarbij wordt ook de vraag gesteld: hebben zij er baat bij of niet? De biohacks die in het programma aanbod komen, zoals ademhalingstechnieken, meditatie of koud douchen zijn beproefde manieren om stress beter te reguleren, het zijn geen medische adviezen. Wat voor de ene persoon goed werkt, werkt voor de andere wellicht niet. Met de hacks in het programma proberen de deelnemers meer inzicht en controle te krijgen over lichaam en geest, met behulp van technologie en wetenschap. Naast de coach en Biohacker Govert Viergever komen in het programma ook deskundigen, specialisten en experts aan bod en begeleiden zij deelnemers bij verschillende disciplines zoals ademhaling en ijsbaden.”

Kortom, beetje schuilen achter statuten en geen enkele verantwoordelijkheid pakken. Ook geen antwoord op de vraag of er wetenschappers hebben meegewerkt, maar na opnieuw mailen met de vraag ‘Er komen dus geen wetenschappers in het programma voor?’, blijkt dat dat het geval is.

‘Klopt, alleen deskundigen, specialisten en experts komen aan bod en begeleiden de deelnemers.’

Alsof wetenschappers geen deskundigen, specialisten of experts kunnen zijn. Govert wordt ook als expert beschouwd, dus dat belooft weinig. Waarschijnlijk zal het programma bol staan van zelfbenoemde ademtherapeuten, meditatiegoeroes en wat niet al.

Effe ontstressen

Zo wordt er dus tonnen aan belastinggeld door de plee gespoeld om losgezongen ideeën die haaks staan op de wetenschap een podium te geven voor een miljoenenpubliek. Dit is langs meerdere personen binnen de omroep en de NPO zelf gegaan, waarbij er op geen enkel moment iemand aan de bel trok. Er is geen wetenschapper betrokken geweest. Andere media en ‘s lands influencers doen vrolijk mee.

Het is illustratief voor het totale onbenul en gebrek aan kritisch denkvermogen en verantwoordelijkheidsgevoel waar de mediawereld mee is doorwrocht. En dan wel verbaasd zijn dat een groot deel van de maatschappij de media, wetenschap en reguliere zorg niet meer vertrouwt.

---

P.S. Vond je dit een leuk artikel, wil je elke week dit soort fantastische content in je inbox én mij steunen?