Science washing: een ijskoud kunstje
De sleutel tot poldergoeroesucces is een marketingmachine die fungeert als wetenschapswasstraat
Eind 2018 werkte ik als redacteur bij een medische tv-quiz. Op een gegeven moment werd mij door de hoofdredacteur gevraagd een segment te produceren met Wim Hof, waarbij hij tijdens de opnames in de studio live in een ijsbad zou gaan. Vervolgens zouden er wat vragen over kou en het lichaam op volgen. Ik was hier bijzonder enthousiast over, want het was zowel wetenschappelijk dichtgetimmerd (dacht ik) als top-tv. Kan niet mis gaan.
Na een paar telefoontjes met Enahm Hof, de zoon en manager van Wim, bleek dat hij niet op de geplande draaidagen aanwezig kon zijn en ging het hele feest dus (achteraf gelukkig) niet door. Wim Hof en zijn methodes bleken namelijk toch niet zo betrouwbaar als we dachten.
Twee jaar later werkte ik als wetenschapsredacteur bij een radiozender van de publieke omroep. Een collega, zelf Wim Hof-coach, tipte mij om eens een item te maken over de Wim Hof-methode. Wederom zag ik mijn kans schoon om eens de Wim Hof-methode uit te lichten. Zelf had ik niks met die ijsbaden, maar ik was wel geprikkeld door de achterliggende onderzoeken en de man an sich. Ik werd teruggefloten door de (zeer bekwame) eindredacteur en ben ‘m daar nog altijd dankbaar voor.
Stel dat ik vandaag de dag een dergelijk tv-item met Wim Hof langs zie komen, of op de radio zijn methode bejubeld hoor worden, dan zou ik daar uiteraard bijzonder kritisch over zijn. ‘Waarom krijgt dit een podium’, zou ik ongetwijfeld, denken en tweeten.
Toch trapte ik niet al te lang geleden zelf dus in dergelijke pseudowetenschappelijke charlatannerie.
En ik niet alleen. Zo’n anderhalf jaar geleden, toen ik nog bij Quest werkte, bleek de hoofdredacteur ook zot te zijn op niet alleen ijsbaden, maar ook de OERsterk-methode van kwakzalver Richard de Leth. Haar weerwoord op de bewering dat zijn methode onzin is: ‘Ik heb gewoon een boek waarin achterin allemaal wetenschappelijke onderzoeken staan.’ De gehele directie steunde dit.1
Hoe kan het dat ogenschijnlijk verstandige mensen - waar ik mezelf voor het gemak even tot reken - zo makkelijk vallen voor pseudowetenschappelijke prietpraat?
Het ligt niet aan mij
Nou, misschien wel juist omdat ze verstandig zijn. Mensen die veel vertrouwen hebben in wetenschap, zouden dankzij dit vertrouwen wel eens vatbaarder kunnen zijn voor de valkuilen van pseudowetenschap, zo blijkt uit een Amerikaans onderzoek uit 2021.2
Keep reading with a 7-day free trial
Subscribe to Sjamadriaan to keep reading this post and get 7 days of free access to the full post archives.