De VPRO legitimeert pseudowetenschap

Door Griet Op de Beeck een droompodium te geven

Griet Op de Beeck is sinds dit jaar presentator van het VPRO-paradepaardje Zomergasten. En dat is kwalijk, want de omroep legitimeert met deze aanstelling pseudowetenschap en psychokwakzalverij. Ik zal in deze nieuwsbrief, als aanvulling op een eerdere Trouw-column, uitleggen waarom.

Het is een lange zit, dat zeg ik er maar vast bij. Geheel in de stijl van Zomergasten zelf, dus.

Griet Op de Beeck. Bron: vpro.nl

Internal Family Systems

Griet Op de Beeck staat vooral bekend als schrijfster en heeft meerdere bestsellers op haar naam staan. Sinds een paar jaar is ze echter weggezakt in een poel drijfzand van achterhaalde theorieën over hervonden herinneringen.

Het startschot hiervoor klonk in 2017. Bij een uitzending van De Wereld Draait Door maakte Op de Beeck bekend dat ze tussen haar vijfde en negende seksueel was misbruikt door haar inmiddels overleden vader en dat ze dat had verdrongen. Met therapie had ze deze herinneringen weer opgevist. Hier is veel kritiek op geweest, maar aangezien dit persoonlijke ervaringen zijn, wil ik hier verder zo min mogelijk aandacht aan besteden.

Vanwege deze openbaring besloot ze om zelf ook op de stoel van een therapeut te gaan zitten. Om specifieker te zijn, die van IFS-therapeut.

IFS staat voor Internal Family Systems en is gebaseerd op de theorie dat een mens bestaat uit talloze verschillende “delen”. Gewonde delen en beschermende delen. Tussen al deze delen is er een “Zelf” en vanuit deze “Zelf” probeer je weer in contact te komen met al deze delen, waar je eerder niet meer mee in contact was en zo kom je tot nieuwe inzichten over gedrag en beperkende gedachten. Er is zeer beperkt bewijs voor de effectiviteit van IFS zelf en de onderliggende theorie dat de mens c.q. geest uit verschillende delen bestaat is lastig te rijmen met wat we wel weten vanuit de wetenschap. Via de website van IFS zijn er onderzoeken te vinden, maar dit zijn voornamelijk preliminary of pilot onderzoeken. Geen robuust overtuigend bewijs, wat je op zich wel zou mogen verwachten na dertig jaar. Om een voorbeeld te geven: EMDR-therapie werd in de jaren ‘80 ontwikkeld en werd in 1995 in de VS als evidence based behandelmethode.

Ik stel, voor de duidelijkheid, zeker niet dat IFS of andere therapievormen die niet evidence based zijn geen enkele zin kunnen hebben. Ik kan me heel goed voorstellen dat de onderliggende theorie en behandelvorm voor sommige mensen wellicht iets los kan maken en een goede aanvulling kan zijn op bestaande, legitieme therapieën. Toch heb ik ook m’n twijfels. Om volwaardig IFS-therapeut (Level 3) te worden, moet je in de VS zo’n 10.000 dollar aftikken en vervolgens nog 150 doller per jaar om je licentie te vernieuwen. Daarbij moet je om het jaar ook 20 “credits” verdienen aan IFS-educatie. Die krijg je door bij het officiële instituut weer (online) cursussen en workshops te volgen, uiteraard weer tegen honderden dollars. Het lijkt dus naast een theorie ook vooral een uitstekend verdienmodel.

Daar komt bij dat er volgens de leer van IFS ook delen van jezelf zijn die vanwege trauma’s volledig zijn verborgen, deze worden “ballingen” of “exiles” genoemd. De delen eromheen, ook wel de “beschermende delen”, zouden de taak hebben om deze trauma’s of pijn niet meer te voelen. Bijvoorbeeld door contact tussen de “Zelf” en deze delen te dwarsbomen.

Via IFS-therapie zou je weer in contact met deze verbannen delen, waardoor er allerlei weggestopte herinneringen naar boven zouden komen. Dit is wat er bij Op de Beeck zelf ook zou zijn gebeurd in het kader van seksueel misbruik. Trauma’s en verborgen herinneringen steken volgens de beschikbare wetenschap volledig anders in elkaar.¹

Er is ogenschijnlijk wel onderzoek gedaan naar IFS en trauma, wat op het eerste oog de indruk wekt dat IFS echt kan helpen. Maar als je er wat dieper in duikt, blijkt dat het een onderzoek was naar trauma en MDMA en dat een van de onderzoekers getraind was in IFS. Sommige proefpersonen vertoonden gedrag dat vanuit het instituut gekoppeld wordt aan de onderliggende theorie van verschillende delen, maar eigenlijk zegt het allemaal vrij weinig en is het nogal een stretch. Het instituut lijkt op basis van de beschikbare onderzoeken die ze zelf op hun website hebben staan, zo lijkt het, vooral te happen naar wetenschappelijke legitimiteit. Zonder succes.

Binnen de context van Griet Op de Beeck en haar uitingen gaat het juist vaak over deze trauma’s en verborgen herinneringen, maar hierbij moet gezegd worden dat dit slecht een klein deel van IFS beslaat en niet de main focus van de therapievorm is. De kritiek op Op de Beeck is groter en gelaagder dan alles wat er op IFS is aan te merken.

Therapeut

Op de Beeck kwam zelf met IFS in aanraking nadat ze 12 jaar lang bij een therapeut liep die onder andere geld van haar leende.² Op de Beeck schrijft in haar boek tot wel tienduizenden euro’s. Je kunt je afvragen in hoeverre iemand geschikt is zelf therapeut te zijn, als ze tot voor kort nog duizenden euro’s aan haar eigen therapeut gaf, maar goed. Daarbij beweerde ze bijvoorbeeld dat zij in een klap van haar suïcidaliteit af was na één IFS-sessie.

Als we de wetenschap volgen, is effectiefste manier van het behandelen van depressie juist zogeheten gedragsactivatie.³ Iets heel anders dan IFS, je kunt je dus afvragen hoe misleidend en op den duur schadelijk dit soort uitlatingen zijn. Ook op de website van IFS zelf is er geen goed onderzoek te vinden dat de bewering zou onderbouwen dat IFS zou helpen bij depressie of suïcidaliteit.

Vooral kwalijk is dat Op de Beeck een klantenbestand heeft opgebouwd op basis van haar reputatie als schrijver en zonder gedegen opleiding, zonder registratie of systeem van evidence based kennis en zonder ter verantwoording te kunnen worden geroepen, aan de slag gaat met de kwetsbare psyche van mensen die op zoek zijn naar hulp.

Uiteraard betekent een opleiding tot psycholoog ook niet dat je ineens een goede en verantwoordelijke therapeut bent. En de band die je hebt met je therapeut kan doorslaggevender zijn voor het eindresultaat dan de achtergrond van de therapeut. Maar in het reguliere systeem wordt er in ieder geval zoveel mogelijk gewerkt vanuit onderbouwde kennis en is er via BIG-registratie op zijn minst een vangnet waar op terug te vallen is als dingen misgaan.

In een interview geeft Op de Beeck aan dat ze niet zomaar een therapeut is die tussen de soep en de patatten door een cursusje heeft gevolgd:

De opleidingen die ze wel heeft gedaan, zien we op haar website:

Een bonte verzameling van cursussen, workshops en aanwezigheid op congressen.

Laat je niet van de wijs brengen door de hippe namen en tijdspannes. De Academie voor Psychodynamica is bijvoorbeeld niet meer dan een landhuis waarin allerlei lariekoekcursussen worden gegeven tot bijvoorbeeld ademcoach of lichaamsgericht traumacoach. Griet Op de Beeck heeft daar zogenaamd twee jaar gezeten maar op de website zien we al snel dat de meeste opleidingen lang duren omdat er bijvoorbeeld 8 lesdagen van vier uur worden uitgesmeerd over een jaar of wat. Zo kan iedereen het wel en dat is natuurlijk ook het punt.
De pseudowetenschap spat er werkelijk waar van af.

Ook de opleiding tot IFS-therapeut hoeft in de regel niet veel voor te stellen, aangezien je deze kan afronden op basis van enkel en alleen aanwezigheid, zo heb ik me door een IFS-therapeut laten vertellen. En je hebt dus verschillende levels, dus je kan zelf kiezen tot hoe ver je gaat. Tegelijkertijd biedt IFS ook de mogelijkheid om wél honderden uren te trainen voordat je met echte cliënten aan de slag gaat. Iets wat Op de Beeck niet heeft gedaan.

Wat sowieso opvalt, is dat meerdere IFS-therapeuten in mailcontact met mij ook zeer kritisch zijn op Op de Beeck, omdat ze IFS in hun ogen verkeerd op de kaart zet. Volgens hen is er wel degelijk sprake van een zorgvuldig traject, verantwoordelijkheid en beschermde titel binnen dat systeem. Het IFS-instituut zou inmiddels ook onderscheid moeten maken in mensen met een robuuste achtergrond en ervaring, die IFS willen beoefenen, en mensen die even hun papiertje willen halen om vervolgens zonder enige ballast therapeut te gaan spelen. In die laatste categorie zou Op de Beeck vallen. Ook zou IFS helemaal niet geschikt zijn om hele zware trauma’s aan te vliegen, wat Op de Beeck wel uitdraagt. Ik zet het er hier voor de volledigheid maar bij, maar wil ook benadrukken dat ik zelf grote twijfels heb bij de legitimiteit van IFS en het instituut. Al denk ik dus ook dat een goede IFS-therapeut wel in staat is iemand te helpen.

Trauma-industrie

Als Op de Beeck als schrijfster kletssessies met haar fans zou organiseren, zou dat nog tot daar aan toe zijn. Maar juist om de boel een aura van inhoud te geven, wordt er gestrooid met wetenschappelijk jargon, zogenaamde experts en doet ze zich voor als therapeut, wat de belofte schept van verbetering en genezing. Daar wringt de schoen. Dat is wat pseudowetenschap is: het is geen wetenschap, maar het wil op wetenschap lijken om te profiteren van de legitimiteit die wetenschap met zich meebrengt. En het is aan o.a. de journalistiek en de wetenschap zelf om daar onderscheid in te maken als curator.

Daar komt ook nog eens bij dat het oproepen van fictieve herinneringen, zij het een klein deel van IFS, zeer schadelijk kan zijn. Ineens kunnen mensen beschuldigd worden van bijvoorbeeld seksueel misbruik, terwijl dit nooit heeft plaatsgevonden. Dit is een serieus probleem, gezien alle lopende rechtszaken. Zie bijvoorbeeld de website Traumaversterking.

Het is daarbij, tot slot, vrij bijzonder dat iemand op basis van haar eigen ervaring met een therapie, ineens kan besluiten zelf ook mensen te gaan helpen met deze therapie en in no time aan de slag kan gaan met cliënten. En kan gaan morrelen in zoiets complex en kwetsbaars als de hersenpan. Dit lijkt sowieso de trend tegenwoordig op social media. Trauma is voor sommigen een handige kapstok waaraan je tal van klachten kunt hangen, resulterende in een online trauma-industrie van therapeuten die jan en alleman een trauma aanpraten én de oplossing aanbieden.

Iedereen die ooit een trauma had is nu ogenschijnlijk geschikt anderen te helpen met hun trauma in de hoedanigheid van traumacoach, wat an sich al vrij bizar is. Als je je been breekt op de piste ga je volgens mij ook niet een half jaar later zonder verdere vooropleiding skiles geven, puur op basis van de eerdere ervaring. Of zelf gips zetten bij gebroken benen. Als je je auto in de prak rijdt, ben je ook niet ineens bekwaam rijinstructeur. Het straalt een totaal gebrek aan respect uit voor alle facetten die bij expertise komen kijken.

Dit ophemelen van ervaring en daadwerkelijke kennis van zaken terzijde schuiven, is ook een bekende tactiek binnen de pseudowetenschap.

Kritiek

Dit alles is Op de Beeck op nogal wat kritiek te komen staan. Zo ontving ze vorig jaar de Skeptische Put, een satirische prijs, uitgereikt door SKEPP.

Deze wordt uitgereikt aan ik citeer “iemand die zich uitzonderlijk onkritisch heeft opgesteld, en de verspreiding of popularisering van kennis en wetenschap totaal verkeerd heeft begrepen”. Haar werk, en met name haar laatste boek, zou volgens de jury “grossieren in onbewezen, achterhaalde, en ronduit verkeerde ideeën over de werking van de menselijke geest in ziekte en gezondheid.”

Ook de Vlaamse Vereniging voor Klinisch Psychologen is zeer kritisch op Op de Beeck: “Verder zijn we als beroepsvereniging bezorgd over de carrièrewending van Op de Beeck, en het signaal dat ze hiermee geeft. Hoewel we ten volle begrijpen dat iemand vanuit een eigen kwetsbaarheid of verleden de behoefte voelt om anderen te helpen, is het cruciaal dat we het wettelijk kader van de gezondheidszorg blijven respecteren. "In België is psychotherapeut geen erkende beroepstitel, maar niet iedereen mag zomaar psychotherapie toepassen", zegt De Schrijver. "Om psychotherapie te mogen geven, moet men erkend zijn als arts, klinisch psycholoog of klinisch orthopedagoog en een bijkomende erkende therapieopleiding hebben afgerond. Voor zover ik kan nagaan, beschikt Griet Op de Beeck niet over de juiste opleiding en zou ze eigenlijk geen psychotherapie mogen aanbieden."

Op de Beeck wuift dit doorgaans zeer gemakkelijk weg. Inderdaad. Wat weet een beroepsvereniging van klinisch psychologen nou? Of SKEPP, de uitreiker van de Skeptische Put, een organisatie die bestaat uit hoogleraren en onderzoekers, voor mensen die vooral dol zijn op uitspraken in de media wetenschappelijk en toetsen?

De “““““wereldtop”””””

Op de Beeck mag daarbij heel graag continu benadrukken dat zij samenwerkt met de zogenaamde “wereldtop” van het vakgebied, daarmee onder anderen doelend op Richard Schwartz alsmede Bessel van der Kolk.

Richard Schwartz is grondlegger van Internal Family Systems, dus het mag geen verrassing heten dat Op de Beeck met hem wegloopt. Schwartz wordt uitstekend neergezet in dit zeer lezenswaardige artikel, dat ook dieper duikt in de verdienmodellen en wetenschap.

En dan Bessel van der Kolk. Dat kunnen we geenszins de wereldtop noemen. Eerder hekkensluiter. En dan kun je zeggen: hee, maar Van der Kolk is toch heel beroemd en heeft toch een gigantische bestseller geschreven over trauma (The Body Keeps the Score) dus zal wel weten waar hij het over heeft?

Ja, Charlotte Labee en Michael Pilarczyk hebben ook bestsellers vol pseudowetenschap volgekliederd, dus dat zegt niet zo veel. Of juist wel: hapklare blokjes platgeslagen pseudowetenschap verkopen beter dan daadwerkelijke wetenschap, dat vaak genuanceerd, lastig te verteren en langdradig is. Het boek van Van der Kolk staat zelfs zo bol van de onzin, dat andere wetenschappers weer in de pen zijn geklommen en een heel boek hebben geschreven over alle onjuistheden. Samenvatting: de beweringen van Van der Kolk zijn ofwel niet onderbouwd, ofwel misleidend op basis van de gegeven onderzoeken, ofwel gebaseerd op onderzoeken die hij (bewust of onbewust) volledig verkeerd heeft geïnterpreteerd. Er klopt geen hol van.

Om nog een praktisch fnuikend voorbeeld te geven, Bessel van der Kolk was zelf een jaar oud toen de Tweede Wereldoorlog eindigde en toch beweert hij dat hij in zijn jeugd heeft geleerd hoe het is om onder een schrikbewind op te groeien en dat dat de drijfveer was om trauma te gaan bestuderen.

Bron: https://x.com/pjvanerp/

Over de ideeën van Van der Kolk en waarom hij zo omstreden is kun je hier meer lezen.

De daadwerkelijke wereldtop op het gebied van onderzoek naar verdrongen herinneringen, laat Griet Op de Beeck kordaat achterwege. Elisabeth Loftus wordt in geen van de interviews die ze geeft genoemd, terwijl deze vrouw een van de invloedrijkste psychologen ooit is en baanbrekend onderzoek heeft gedaan naar verdrongen herinneringen.

Loftus heeft zeer overtuigend aangetoond dat verdrongen herinneringen heel goed nep kunnen zijn. Sterker nog, juist vaak nep zijn. Dat deze valse herinneringen vaak komen opborrelen door bijvoorbeeld sturende vragen van de dienst doende therapeut. ⁴⁵ Ook is zij betrokken geweest bij tal van rechtszaken naar valse beschuldigingen naar aanleiding van hervonden herinneringen. Want tja, uiteraard blijkt ook in de praktijk en niet alleen vanuit de wetenschap dat hervonden herinneringen vaak onjuist zijn. En dat ze mensen serieus schade aanbrengen.

Iets wat natuurlijk op geen enkele manier valt te rijmen met de leer van Richard Schwartz, Bessel van der Kolk en Griet Op de Beeck, die doodleuk blijven roepen dat herinneringen helemaal niet nep kunnen zijn.

Let wel: ik stel absoluut niet dat verdrongen herinneringen altijd fictief zijn. Het is ook heel goed mogelijk dat ze daadwerkelijk waarheidsgetrouw zijn en kunnen ook heel goed aan het oppervlak komen buiten therapie om. ⁶Het is een precair en complex onderwerp, wat de nood aan zorgvuldigheid en expertise daaromtrent onderschrijft. Voor meer

Maar het staat als een paal boven water dat de ideeën die Op de Beeck hierover op nahoudt en aanhoudelijk in de media verkondigt, haaks staan op de wetenschappelijke consensus. “Experts” als Van der Kolk, die zij te pas en te onpas “wereldtop” noemt, zijn geen experts, maar randfiguren in het vakgebied. Wederom een pijler voor de pseudowetenschap: de wetenschap negeren en je eigen fop-experts erin fietsen.

Retreats

Op haar website biedt Op de Beeck retreats aan, voor 20 mensen, die minstens 2500 euro betalen (of meer, afhankelijk van of ze een eenpersoonskamer of gedeelde kamer kiezen). Ze draait hier dus minimaal 50.000 euro omzet in een week mee en voor zover ik kan zien organiseert ze er drie per jaar, allemaal uitverkocht. Dit is voor een luxe locatie, ze organiseert ook dit jaar retreats op locaties waar mensen minder betalen, zo’n 1200 euro voor een gedeelde kamer.

Het staat iedereen uiteraard vrij om retreats te organiseren en mensen daar duizenden euro’s voor neer te laten leggen. Ik moet alleen de eerste daadwerkelijk betrouwbare psycholoog / therapeut nog tegenkomen die dit als serieus verdienmodel heeft omarmd en daadwerkelijk verkondigt mensen tegen dit bedrag, in deze tijdspanne, goed te kunnen helpen. Ik ben ook erg benieuwd naar hoe de vraag naar deze retreats toe zal zijn genomen na het lopende seizoen van Zomergasten.

Uitspraken

Daar komt ook nog eens bij dat Op de Beeck regelmatig hallucinante, anti-wetenschappelijke uitspraken doet. Zowel in de media als in haar boeken. Bijvoorbeeld in haar laatste boek “Het wordt beter”. Hierin schrijft Op de Beeck, tevens aangehaald bij de uitreiking van de Skeptische Put:

“... het rationele deel van onze hersenen (de cortex) staat niet rechtstreeks in verbinding met de emotionele hersenen (het reptielenbrein en het limbisch systeem), en het is daar dat de sporen van trauma opgeslagen zitten. Traumatische stressreacties worden aangestuurd vanuit het emotionele brein, en manifesteren zich als lichamelijke sensaties.”

Een reeds weerlegde theorie.⁷ Het brein bestaat niet uit verschillende delen zoals hierboven al beschreven. Dit is een van de vele manieren waarop Op de Beeck pseudowetenschap verspreidt.

Naar aanleiding van haar aanstelling bij Zomergasten, werd ze geïnterviewd door het NRC en De Volkskrant. In de NRC zei ze: “In één belangrijke sessie is er werkelijk iets in mij gekanteld waardoor ik in één klap van mijn suïcidaliteit en mijn eetstoornis ben afgeraakt.” Het is bijzonder onverantwoordelijk om zoiets te roepen in een landelijke krant. Wat voor verwachting schep je hier naar anderen die kampen met zelfmoordneigingen en eetstoornissen?

In De Volkskrant was ze nog beter op stoom:

Plat geparafraseerd: “Het bewijs is er nu nog niet, maar het zal in de toekomst er wel zijn.” Dit is vanuit logisch-redeneren-oogpunt natuurlijk aanslag op het gezond verstand. Belangrijker nog, het is geheel onjuist, want de bewijzen die er nu juist zijn en bijkomen wijzen precies de andere kant op.

“Dat een therapeut niet geregistreerd staat in een register, wil nog niet zeggen dat hij of zij niet deugt”. Niemand zegt dat diegene automatisch niet deugt, maar als het gaat over kwetsbare mensen, is het fijn als er met zorgvuldigheid om wordt gesprongen en dat er dus een systeem is om dat te waarborgen, hoe imperfect dat systeem ook moge zijn. Daar tegenover onderschrijft zij een systeem waar mensen gewoon geld neer moeten leggen om door een paar levels heen te komen en om het jaar honderden euro’s moeten blijven betalen om gecertificeerd te blijven.

Griet Op de Beeck heeft zoals gezegd roem opgebouwd als schrijfster en gebruikt nu deze om cliënten te werven. Geconfronteerd met de vraag of dat niet onverstandig is, aangezien deze mensen misschien wel fan zijn, is haar antwoord:

“Ik merkte dat veel mensen dachten: zij gaat mij begrijpen”

Hoe kon zij dit merken? En op basis waarvan filterde zij de fans eruit? Het waren toch juist allemaal fans? Dit alles schreeuwt om een extern systeem van kwaliteitscontrole en patiëntbescherming. Fans zullen zich aangetrokken voelen door wat Op de Beeck in haar boek schrijft over trauma en misbruik. Die zullen wellicht zelf vastzitten met een en ander en worstelen met hoe daarmee om te gaan en haar daarom benaderen, omdat ze haar als goeroe of iets dergelijks zien. Maar dit betekent nogmaals, totaal niet dat zij geschikt is om hen hier mee te helpen.

De kwakcursussen die Op de Beeck volgde zijn volgens haar interessanter dan een daadwerkelijk wetenschappelijk onderbouwde opleiding. En een opleiding psychologie is, voor een therapeut in de dop, geen zinvolle invulling van je tijd.

Dit zijn dus uitspraken naar aanleiding van haar aanstelling als presentator van Zomergasten. Dit is wat de VPRO bejubelt.

Kwakzalver

Griet Op de Beeck is iemand die ongetwijfeld met de beste bedoelingen mensen probeert te helpen, maar de weg naar hel is helaas geplaveid met precies daarmee. Sommigen vinden het wat ver gaan om Op de Beeck een kwakzalver te noemen, toch houdt ze er exact dezelfde retoriek, denkbeelden en houding op na als doorsnee onzinfluencers en online (psycho-)kwakzalvers.

Loop het lijstje maar na:

• Niet bewezen en zelfs weerlegde ideeën die in strijd zijn met de wetenschappelijke consensus, zonder scrupules de wereld in slingeren;

• Daadwerkelijke, vanuit de wetenschap gelauwerde experts negeren en randfiguren waar ze zelf mee omgaat bombarderen tot wereldtop;

• Ongenuanceerde uitspraken die de complexiteit van de materie volledig wegwuiven;

• Bij kritiek de anders als cynicus bestempelen, vervallen in stropopredeneringen en zelf geen inhoudelijk weerwoord kunnen bieden;

• Geen gedegen achtergrond, op enkele cursussen en wat niet al na;

• Minachting voor de wetenschap en de academische wereld;

• Zelf therapieën geven en peperdure retreats organiseren waarbij je mensen zogenaamd gaat healen, zonder behoorlijk inhoudelijk fundament, vangnet of kader waarbij verantwoordelijkheid kan worden afgelegd.

De definitie van een kwakzalver is iemand die onbevoegd geneeskunde uitoefent. Op psychisch vlak is dit gewoon simpelweg wat ze doet. Ik kan het ook niet mooier maken dan het is.

Wat daarbij absoluut benoemd moet worden, is dat Op de Beeck ook slachtoffer is van haar eigen overtuigingen. Dit werd treffend uitgelegd bij de uitreiking van de Skeptische Put vorig jaar:

Zomergasten

Ok, dan de vraag: waarom maakt dit haar aanstelling als presentator voor Zomergasten ongepast?

Ik denk dat Op de Beeck echt wel een prima interviewer kan zijn. Daar gaat het in deze helemaal niet om. Door Griet Op de Beeck aan te stellen als presentator van een dergelijk programma, geeft de VPRO haar een gigantisch podium en nog meer naamsbekendheid. Daarbij, belangrijker nog, een zweem van legitimiteit. Voor minder ingewijden zal het lijken dat de dingen die ze roept, daadwerkelijk hout snijden. Dat die betrouwbaar zijn, de VPRO verbindt haar naam er immers aan.

Des te vreemder is de reactie van Tom Klaassen, adjunct-hoofdredacteur van de VPRO, op eenzelfde soort kritiek op de aanstelling van Op de Beeck, afkomstig van de Vereniging tegen de Kwakzalverij. Hij reageerde als volgt:

Eindredactrice Keshia Hederman zegt iets van dezelfde strekking in een interview van Humo:

Heel bijzonder. Klaassen gaat er in mee dat het evangelie dat Op de Beeck verkondigt onwetenschappelijk is, hij was er zelfs van op de hoogte. Hij ziet alleen die kant volledig los van haar kant als interviewer. Hederman ziet op haar beurt echter geen enkel bewijs dat Op de Beeck mogelijk schadelijke dingen doet. Hebben ze überhaupt met elkaar overlegd?

“We zouden haar tekort doen door haar als interviewer te reduceren tot één van haar particuliere bezigheden”.

Dat is nu net wat er niet gebeurt. De critici kijken juist naar het totaalplaatje, de VPRO reduceert Op de Beeck tot enkel en alleen een interviewster, waarbij de eigenschap “interviewster” zomaar ineens hermetisch afgesloten is van al haar andere eigenschappen, activiteiten en achtergrond. Het lijkt haast of de VPRO zelf ook gelooft in IFS en meent Op de Beeck op te kunnen splitsen in verschillende delen.

Even tussendoor: ironisch genoeg kreeg ik juist naar aanleiding van mijn column in Trouw allerlei boze mails en reacties van mensen die vooral fan waren van de schrijfster Op de Beeck en daarom vonden dat ze mijn kritiek op de therapeute en interviewster Op de Beeck moesten neersabelen. Die zaken houden dus blijkbaar wel degelijk verband met elkaar.

Eenieder die er een dergelijk palmares op na zou houden, zoveel pseudowetenschap zou verheerlijken en dergelijke uitspraken zou bezigen in de media, zou een stuk kritischer gadegeslagen worden als Op de Beeck nu. Het is vrij opmerkelijk hoe ze overal mee weg lijkt te komen, puur op basis van een eerder opgebouwd imago als succesvol schrijfster en, eerlijk is eerlijk, warme en innemende mediapersoonlijkheid.

Wietse Wiels, voorzitter van SKEPP, laat in een telefoongesprek weten ook verbaasd te zijn over hoe laaiend Nederland in het algemeen is over Op de Beeck: “Als een universitaire beroepsvereniging zegt: ‘het is nonsens’'. En hoogleraren dat ook zeggen. Is dat dan niks meer waard? Vertrouwen we dan zelfs daar niet meer op? Vinden we het dan zo normaal om te zeggen: ‘ach, het is de universiteit maar?’”

Het zou nog ergens te billijken zijn als het hier ging om een zuivere privékwestie, maar haar activiteiten als therapeut beslaan een deel van haar professionele leven, net zoals haar presentatorschap dat doet. Het zijn daarbij communicerende vaten geworden: haar roem zorgt namelijk aantoonbaar voor cliënten. Dat an sich platslaan tot “particuliere bezigheid” doet de waarheid geweld aan en lijkt vooral een uiterst slappe en doorzichtige poging van de VPRO om de kritiek weg te wuiven. Als er morgen een nieuw dansprogramma door RTL zou worden gelanceerd, waarbij Willem Engel een van de instructeurs zou zijn, zouden we ook allemaal heel verbaasd zijn. Terwijl hij toch vast prima dansinstructies kan geven.

De aanstelling van Op de Beeck staat daarbij haaks op de kernwaarden van de VPRO en van journalistiek an sich. Op de Beeck grossiert in onjuiste uitspraken en pseudowetenschappelijke denkbeelden, in de media, dingen die de facto niet te rijmen zijn met goede journalistiek.

De VPRO zou zich juist daarom hiertegen moeten uitspreken. Het is vrij verbazingwekkend dat de omroep zich in plaats daarvan schouderophalend vereenzelvigt met Griet Op de Beeck, haar ideeën en haar pseudowetenschappelijke activiteiten als “therapeut”.

Er wordt, met name vanuit de NPO, continu gehamerd op vertrouwen in de media, bestrijden van misinformatie en wat niet al. Dat maakt dit alles extra wrang, want als thema’s als vertrouwen in de media en het bestrijden van misinformatie en dus pseudowetenschap bij de VPRO hoog op de agenda zouden staan, zou de omroep nooit bij Op de Beeck zijn uitgekomen.

Maar dat is de omroep wel. En daarmee legitimeert de VPRO, of ze het nu toegeeft of niet, pseudowetenschap, wantrouwen in vakexperts en verspreiden van psychoprietpraat van de bovenste plank.

Het wordt vooralsnog dus bepaald niet beter.

Vond je dit gratis artikel hartstikke te gek?

Overweeg dan een donatie, als je mij financieel wil steunen. Of beter nog: word lid van de betaalde nieuwsbrief, dan krijg je er iets voor terug :)

1. McNally, R. J. (2005). Debunking Myths about Trauma and Memory. The Canadian Journal of Psychiatry, 50(13), 817–822. https://doi.org/10.1177/070674370505001302

2. De Volkskrant - ’Als iemand een affaire heeft gehad, dan ga ik diegene daarover niet de pieren uit de neus halen’

3. Ekers, D., Webster, L., Van Straten, A., Cuijpers, P., Richards, D., & Gilbody, S. (2014). Behavioural activation for Depression; An update of Meta-Analysis of Effectiveness and Sub Group Analysis. PLoS ONE, 9(6), e100100. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0100100

4. Otgaar, H., Howe, M. L., Patihis, L., Merckelbach, H., Lynn, S. J., Lilienfeld, S. O., & Loftus, E. F. (2019). The return of the repressed: The persistent and problematic claims of Long-Forgotten Trauma. Perspectives on Psychological Science, 14(6), 1072–1095. https://doi.org/10.1177/1745691619862306

5. Loftus, E. F. (1997). Creating false memories. Scientific American, 277(3), 70–75. https://doi.org/10.1038/scientificamerican0997-70

6. Otgaar, H., Mangiulli, I., Li, C., Jelicic, M., & Muris, P. (2025). The recovery and retraction of memories of abuse: a scoping review. Frontiers in Psychology, 16. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2025.1498258

7. Cesario, J., Johnson, D. J., & Eisthen, H. L. (2020). Your Brain Is Not an Onion With a Tiny Reptile Inside. Current Directions in Psychological Science, 29(3), 255-260. https://doi.org/10.1177/0963721420917687