De ‘natuur is goed’-drogreden

Een hoofstuk uit mijn boek, Eigen onderzoek eerst, dat 19 juni verschijnt

Holistische hallootjes,

Ik heb een boek geschreven, Eigen onderzoek eerst, dat 19 juni in de winkels ligt. Deze nieuwsbrief is een voorpublicatie, waarin het gehele derde hoofdstuk is te lezen.

Het boek is hier te bestellen als paperback.

En hier te bestellen als e-book.

Volgende week verschijnt er een uitgebreid, exclusief interview met mij in het NRC. In de betaalde nieuwsbrief van volgende week zal ik deze delen, met voorafgaand een korte analyse van mezelf over de huidige stand van desinformatiezaken in Nederland en hoe ik daar in het interview op reflecteer.

Veel leesplezier.

Voorpublicatie Eigen Onderzoek Eerst

Hoofdstuk 3 - Terug naar je eigen natuur

Veel Eigen Onderzoek™ en maatschappelijke discussies over gezondheidskwesties draaien om dezelfde drogreden. Of het nu gaat om zonnebrandcrème, vaccinaties, fluoride in je tandpasta, conserveringsmiddelen, bewerkt voedsel, pesticiden, medicijnen of elektronische apparatuur met minieme straling. Al deze middelen, die samen miljoenen levens hebben gered en tal van maatschappelijke problemen hebben opgelost, zouden alsnog hartstikke slecht voor je zijn, aldus fitfluencers en natuurgenezers.

Zonnebrandcrème zou kankerverwekkend zijn, van vaccinaties zou je juist ziek worden. Fluoride is giftig en medicijnen staan voor symptoombestrijding, niet voor aanpak van de ‘kern’ van het probleem. En hoewel dit soort beweringen, die altijd gepaard gaan met krakkemikkige, gekersenplukte onderzoekjes, fout geïnterpreteerde koppen van nieuwsartikelen en vergezochte anekdotes van een anonieme inzender, over verschillende onderwerpen gaan, zijn ze in de kern hetzelfde. Nooit is er immers enig daadwerkelijk bewijs en altijd wordt de ene na de andere regel voor enig kritisch denken als vanzelfsprekend terzijde geschoven in de strijd tegen deze boosdoeners. Maar belangrijker nog: als je alle irrelevante of zelfs onjuiste statistieken, verdraaiingen en emotioneel beladen bullshitbabbel er even van afschilt, blijft er meestal een en dezelfde foute aanname over. Namelijk het idee dat iets wat natuurlijk is, automatisch ook goed is. Een ‘beroep op de natuur’, zogezegd.

Hierbij gaat iemand ervan uit dat iets wat natuurlijk is, wel juist moet zijn. Een product dat natuurlijk is, moet wel goed zijn voor je lichaam. Daartegenover staat dat iets wat helemaal niet zo natuurlijk is, a priori slecht zou zijn. Dat ‘onnatuurlijke’ producten, die als chemisch bestempeld worden, funest zijn. Daarbij geldt hoe natuurlijker, hoe beter en hoe onnatuurlijker of chemischer, hoe slechter.

Maar tussen dit soort beweringen is natuurlijk een behoorlijke speld te krijgen. Of misschien zelfs een hele speldengroothandel. Een speldenfabriek. En met een beetje moeite wellicht wel een volledige speldenfranchise, gehele speldennijverheid en misschien zelfs elke speld ooit gemaakt en dan ook nog elke breinaald, sabel en lantaarnpaal die je onderweg tegenkomt. Dat past er allemaal tussen.

Om maar te beginnen: kwik, slangengif en arsenicum (rattengif) zijn hartstikke natuurlijk. Lava overigens ook. En toch zijn ze in bepaalde hoeveelheden echt niet goed voor je. Het coronavirus? Puur natuur! Eigenlijk is elke ziekte dat, zoals ook de pokken en de builenpest. Het is allemaal hartstikke natuurlijk, maar bepaald niet lekker voor het fysieke gestel. Als je jezelf daartegen zou kunnen beschermen met een onnatuurlijk medicijn, lijkt me dat een behoorlijk logische keus.

Dat argument draag ik dan ook vaak aan als dit soort discussies worden gevoerd, maar mijn ervaring is dat op dit punt de doelpalen vaak al worden verzet, wat mogelijk wordt gemaakt door het feit dat wat natuurlijk is, totaal niet scherp gedefinieerd is. Is een gebouw natuurlijk? Is een pil, gemaakt in een fabriek met louter stoffen uit de natuur, natuurlijk? Komt überhaupt niet elke stof uit de natuur? Leden van de natuurlijk-is-goed-sekte pareren dit meestal met het argument dat plantaardig goed is en synthetisch, ofwel in een lab gemaakt, slecht. Ricine, een stof die vaak wordt ingezet als gif, komt echter ook van een plant, de wonderboom. Abrine, een ander gif, idem. En genoeg chemische stoffen die extreem giftig zijn worden uit planten gehaald. Sterker nog, ik daag deze mensen uit een willekeurige paddenstoel in het bos te eten.

Maar ook nu worden de doelpalen regelmatig verzet: ‘We bedoelen eigenlijk dat je vooral niet-lichaamseigen stoffen moet vermijden. Die zijn giftig.’ Maar, je lichaam bestaat grotendeels uit water, desalniettemin is het mogelijk om te sterven aan watervergiftiging. Je kunt zelfs verdrinken in het water. Poep is ook een lichaamseigen stof. Chloor ook. Even anders gesteld. Stel dat je op ‘natuurlijke’ wijze zou worden getrakteerd op een gigantische hoofdwond, zou je dan geen ‘onnatuurlijke’ antibiotica slikken als deze zou gaan ontsteken? Dit is geen lichaamseigen stof, maar wordt wel gemaakt van schimmels. Hoe natuurlijk is dat?

Het heeft in deze argumentatie dus weinig te maken met wat ‘goed’ voor je is, maar alles te maken met angst zaaien voor prima veilige producten op basis van wat we geneigd zijn niet natuurlijk te vinden. En wat eventueel schadelijk zou kunnen zijn. Zo zou er bijvoorbeeld in zonnebrand de stof benzeen kunnen zitten. En als dat al zo is, dan hebben we het over een paar deeltjes op een miljoen. Maar omdat benzeen op een lijst met carcinogenen staat, zal dit wel slecht zijn. Dat benzeen alleen in heel grote hoeveelheden kankerverwekkend kan zijn als je het inademt of opdrinkt, geen haan die ernaar kraait. Mensen worden bang van ‘kanker’, dus basta. Dat huidkanker de meest voorkomende vorm is van kanker in Nederland en dat vrijwel alle cijfers, onderzoeken en experts zeggen dat zonnebrand je hiertegen goed kan beschermen, vergeten we voor het gemak even.

Vaccinaties hebben de grootste positieve impact gehad op de volksgezondheid naast schoon drinkwater, maar volgens sommigen zijn ze simpelweg onnatuurlijk. Dus weg ermee. Dat schone drinkwater krijgt het ook regelmatig te verduren, want het wordt aangeboden door de overheid. ‘Koop een waterfilter, voor echt schoon, natuurlijk water!’ En dan wordt ook afgeraden je tanden te poetsen met tandpasta waar fluoride in zit, want ook dat is zogenaamd onnatuurlijk. Fluoride is inderdaad giftig in heel grote hoeveelheden, maar voorkomt in tandpasta niets anders dan cariës. Ach ja, gaatjes zijn tenminste natuurlijk. Prachtige uitvindingen die de volksgezondheid vooruit hebben gestuwd, zijn ineens niets meer waard omdat ze te ver van de natuur af staan.

Het koddigste van alles is nog wel dat er compleet over de oorzaak van de meeste kwaaltjes heen wordt gekeken: de natuur zelf. Neem hooikoorts. Tal van fopfluencers roepen elk voorjaar weer dat je dit verschijnsel beter op natuurlijke wijze kunt bestrijden, in plaats van met antihistamine of andersoortige, in een lab gefabriceerde medicijnen. Laat de natuur haar werk doen!

Diezelfde heilige natuur is een onbegaanbaar gebied, waar je ogen tranen, je gehemelte en oren jeuken en je elke minuut drie keer moet niezen. Je bent letterlijk allergisch voor de buitenwereld. Ik herinner me dat ik jaren geleden niet kon speechen op de bruiloft van een van mijn beste vrienden, omdat ik zo was getroffen door de hooikoorts dat ik mijn ogen niet meer open kreeg. Ik ben letterlijk dus allergisch voor de natuur en iemand claimt dat je dit het beste kunt aanvliegen met... de natuur? Hooikoorts is de ultieme middelvinger van de natuur. Weg met die natuur.

Maar volgens Joep en Ismee (geen medische achtergrond, wel een cursus gevolgd) moet ik die allergie de kop indrukken door op natuurlijke manier in balans te komen. Door bijvoorbeeld extra veel aubergine te eten. Of juist helemaal niet meer, als dat helpt. Of door met mijn blote voeten op een stuk gras te gaan staan. Nog een optie: extra vitamine C innemen. Bijvoorbeeld in de vorm van supplementen, want niets is natuurlijker dan in een lab gefabriceerd, niet-gereguleerd poedertje of pilletje waarin twintig keer zoveel vitamine C zit als in een stuk fruit. En als iets verkocht kan worden met een kortingscode, is het ineens geen enkel probleem meer dat het uit een lab komt. Er is overigens geen enkel bewijs dat dit soort dingen helpen, op een paar ogenschijnlijk gefingeerde anekdotes na.

Maar waarom zeggen deze orakels zo nadrukkelijk ‘nee’ tegen uitvoerig geteste en bewezen werkende medicatie om vervolgens te gaan experimenteren met kamille en kristallen? Tegenover de heilzame werking van de natuur staat zoals gezegd de inherente slechtheid van chemicaliën. ‘Omdat in medicatie allerlei chemicaliën en toxische stoffen zitten!’

Maar ook hier valt weer de hele speldenreutemeteut eenvoudiger tussen te parkeren dan een Canta op een lege landingsbaan. Want alles bestaat immers uit chemicaliën. Water is chemicaliën. Lucht is chemicaliën. Je moeder is chemicaliën. Je hele lichaam bestaat uit enkel en alleen chemicaliën. Een complexe hoop chemicaliën. Jij kunt eten omzetten in energie vanwege die chemicaliën. Lopen en praten vanwege die chemicaliën. Je brein kan tot allerlei autonome gedachten komen (al verschilt dat per persoon), mede dankzij chemicaliën. Je hele bestaan, het bestaan van de mensheid en het universum, bestaat uit en dankzij chemicaliën. Eigenlijk zijn chemicaliën dus hartstikke natuurlijk!

En voor stoffen die wel slecht voor je zijn, geldt ook nog eens dat het altijd draait om de hoeveelheid. De dosis maakt het gif. Net zoals bij water, chloor en lichaamseigen stoffen. De oorsprong van een stof zegt vrijwel niets over hoe slecht een stof voor je is. En of iets al dan niet natuurlijk is, zegt ook niets over wat het verder met je doet.

Veel alternatieve therapieën ofwel kwakzalverijpraktijken zijn gebaseerd op de gedachte dat de natuur goed en gezond is. Natuurgeneeskunde wordt het dan genoemd en de behandelaren natuurgenezers. Beide termen zijn misleidend, aangezien er eigenlijk helemaal niets genezen wordt. Natuurgenezers beweren bovendien vaak ‘holistisch’ te zijn, wat wil zeggen dat ze kijken naar het lichaam als geheel en de kern van je kwaaltje proberen aan te pakken. Het klinkt natuurlijk, nobel, logisch en begeesterd, maar inmiddels is ‘holisme’ niet meer dan een vergaarbak voor antiwetenschappelijke onzin. Therapeuten, coaches en sjamanen die zichzelf holistisch noemen zijn in de regel desinformatie verspreidende lulkoekenbakkers, wier inspirerende adviezen en therapietjes niet meer behelzen dan een verkapte salespitch voor supplementen, online cursussen of wat het verdienmodel nu ook weer is. Telkens wordt beweerd dat de kern van het probleem zal worden aangepakt, terwijl er alleen maar wat energetisch wordt geflierefluit, zonder enig plausibel mechanisme of bewijs.

Het is illustratief voor hoe natuurgenezers de hiaten in de moderne geneeskunde vakkundig exploiteren. Voor sommige ziektebeelden hebben we vooralsnog geen diagnose. Soms wordt een diagnose gemist. In andere gevallen betekent een diagnose dat je ongeneeslijk ziek bent. Maar in elk van deze gevallen weet de natuurgenezer wel raad: zijn of haar bioresonantie, acupunctuur, kristalhealing of energetisch ingestraalde flessen water werken in op het zelfhelende vermogen van het lichaam, dus een diagnose is niet nodig en een medicijn ook niet. Gewoon je lichaam zelf een handje helpen om alles op een natuurlijke manier op te laten ruimen.

Er is zelfs een hele industrie om de heilzaamheid van de natuur en zuiverheid gebouwd: detoxen. Het idee dat je een periode moet ontgiften om je lichaam weer zuiver en in balans te laten zijn. Door middel van een sapjeskuur of een vastenperiode zou je lichaam al het zogenaamd opgehoopte gif afvoeren. Maar je lever en nieren verrichten op dat vlak al behoorlijk puik en lastig te evenaren werk. Helemaal automatisch, daar hoef je niet speciaal voor op detoxretraite of klysmavakantie naar Mexico of Bali. Net zoals het nergens op slaat op bloedcirculatieweekend te gaan, of een dagje spijsvertering met de meiden te plannen. Elke vorm van detoxen is oplichterij, behoudens een ontgiftingsperiode na bijvoorbeeld een verslaving. De rest is flauwekul en geldklopperij. Detoxen is nergens voor nodig, want je lichaam doet dat dus al, op een manier die hartstikke natuurlijk is.

Dat weerhoudt sommigen er niet van alsnog allerlei levensgevaarlijke strapatsen uit te halen, zoals in een paar uur liters water achteroverslaan ter zelfreiniging. Vorig jaar belandde er nog iemand in het ziekenhuis in Mexico hierdoor. Het is gecultiveerde onwetendheid waar het westerse privilege van afdruipt: lekker alle reguliere geneeskunde naast je neerleggen en totaal negeren dat je lever en nieren de boel prima ontgiften. Gaat het mis? Dan wel bij de reguliere geneeskunde aankloppen om diezelfde lever en nieren nu extra te ondersteunen, in een high-end-ziekenhuis dat te duur is voor het gros van de lokale bevolking.

Een van de meest lachwekkende dingen die ik ooit op het internet zag, was een video van een paar mannen die aan het anuszonnen zijn. Dat wil zeggen: met de benen in de lucht een v-vorm maken en met de handen de billen uit elkaar trekken, zodat de anus mooi wordt blootgesteld aan zonlicht. Volgens anuszonners heeft dit fantastische effecten op de levensduur, het libido, het energieniveau, de slaapkwaliteit. Noem maar op. Hier is geen bewijs voor, maar de kontbronzers beroepen zich ook hier op de natuur: de zon is toch natuurlijk, dus anuszonnen is hartstikke heilzaam. Waarom legt niemand hun uit dat dezelfde natuur je lichaam zo heeft gebouwd en laten evolueren dat er nu een plek is op je lichaam waar de zon nooit schijnt? Waarom is de anus verstoken laten blijven van zonlicht dan niet juist natuurlijk?

Ook bij serieuze gevallen, zoals extreem complexe ziekten als kanker, speelt de naturalistische dwaling mee. Het verklaart deels dat er tal van patiënten chemotherapie (‘onnatuurlijk en slecht voor je, ook de goede cellen gaan dood!’) afwijzen, om aan de slag te gaan met ‘innerlijk helen’ of iets dergelijks. Het klinkt in ieder geval een stuk heilzamer, dat is zeker waar. Maar het is ook levensgevaarlijk. Volgens onderzoek hebben kankerpatiënten die voor het alternatieve pad kiezen in plaats van het reguliere, tweeënhalf keer zoveel kans binnen vijf jaar te overlijden. Deze patiënten zijn meestal gezonde, hoogopgeleide vrouwen, wat normaliter de overlevingskansen bij een kankerdiagnose zou moeten opschroeven.

Maar er is nog een andere tak waarin de naturalistische drogreden volop wordt uitgebuit: de leefstijlindustrie. Niet de gehele industrie, maar specifiek de zogenaamde oermensprofeten die erop hameren dat we weer moeten leven zoals vroeger. Vroeger, in de tijd dus van de oermens. Toen we zogenaamd nog niet aan een scherm zaten vastgeplakt, geen bewerkt voedsel aten, niet omgeven waren door straling en onnatuurlijk licht en daardoor beter sliepen. En daar zit een kleine kern van waarheid in, want het is ook gezonder om veel buiten te zijn, veel te bewegen en natuurlijk, suikerarm voedsel te eten dan het vele binnen zitten, naar een scherm turen en calorierijk bewerkt eten naar binen te stouwen. Tegelijkertijd lag de kindsterfte destijds ook een stuk hoger en was de levensverwachting na de kindertijd ook een stuk lager. Maar daar hoor je ze niet over.

Om dus basale leefstijltips als meer bewegen en gezonder eten om te smeden tot oermensdieet, gaat vrij ver. Niet in de laatste plaats omdat de oermens dus helemaal niet zo oud werd. En toch is hier een hele industrie omheen gebouwd, met name door Richard de Leth, die het bedrijf Oersterk heeft opgericht. Hier kunnen mensen coachingtrajecten volgen om zelf te leren hoe ze als oermens moeten leven én dit ook aan andere mensen uitleggen. En nogmaals, in de kern valt er wat voor te zeggen dat we ons wat meer die kant op bewegen, maar dat het een totaal doorgeslagen en overdreven sentiment is, blijkt wel uit het boek en de inhoud van de cursussen van De Leth zelf. Deze staan bol van de pseudowetenschap. Straling is funest. Bruin brood is funest. Zaadolie is funest. Vaccinaties zijn funest. Fluoride is funest. Vleesvervangers zijn funest. De pil is funest. Het zijn extreme claims die niet te onderbouwen zijn met wetenschap en vaak uit de duim gezogen lijken, maar bovendien ook dingen waar de oermens niets mee te maken had. Achter in zijn boek, maar ook in de klapper die cursisten ontvangen, staat een gigantische lijst met onderzoeken en boeken die rammelen aan alle kanten en vaak De Leth zijn uitspraken niet staven. Boeken van natuurgenezers die al meermaals fundamenteel weerlegd zijn. Onderzoeken naar grounding, die totale onzin zijn. Claims over de werkzaamheid van specifieke stoffen, die zouden moeten onderbouwen waarom je supplementen moet slikken. Ook wordt nergens vermeld of er dan wel supplementen aanwezig waren in het pleistoceen.

Online doet De Leth dan ook de vreemdste uitspraken, allemaal in de geest van zo veel mogelijk nastreven wat ‘natuurlijk’ is en hoe het ‘vroeger’ was. Zo roept hij dat kanker een teken is dat je op het verkeerde pad zit en je alleen echt van kanker kunt genezen als je spiritueel weer in balans bent. Ook roept hij dat stilzitten slechter is dan roken, zonder enig bewijs. Dat je hartstikke ziek kunt worden als je niet ‘op de weg van je hart’ zit. Dat eenzaamheid een grotere kans op longkanker geeft dan roken.

Tegelijkertijd moet de farmaceutische industrie het ontgelden. Zij verdienen volgens De Leth 1,27 triljoen aan onze ziekten, een statistiek die hij zo’n tweemaal per jaar op zijn Instagram post. Hierin heeft hij alleen een vertaalfout gemaakt en het Engelse ‘trillion’ vertaald naar ‘triljoen’, wat biljoen moet zijn. Een triljoen is een miljoen keer groter dan een biljoen. Tevens wordt er over het verschil tussen omzet en winst heen gekeken, maar wat maakt het uit? De farmaceutische industrie maakt pillen en die zijn chemisch, dus slecht.

Dit evangelie wordt vervolgens massaal overgenomen door zijn volgers. Mensen die Eigen Onderzoek™ hebben gedaan naar natuurlijk leven en eten en vervolgens in de oermensfuik zijn gezogen. Of zelfs 9000 euro hebben betaald voor een cursus aan zijn instituut. Ze roepen luidkeels dat men in de oudheid helemaal geen kanker had, maar nu wel. En dat kan dus maar één ding betekenen: onze moderne leefstijl is schuldig aan allerlei vormen van kanker. Maar oermensen kregen wel degelijk kanker, al waren er destijds minder mogelijkheden dit te diagnosticeren. Bij verscheidene opgravingen van mensen uit de oudheid is gewoon kanker geconstateerd, niets nieuws. Dat er genoeg schort aan de gemiddelde leefstijl is weliswaar correct, maar ook slechts deel van het verhaal. Kanker en hart- en vaatziekten, de grootste doodsoorzaken in Nederland en tevens typische ouderdomsziekten, zijn multifactorieel. Hoe een dergelijk ziektebeeld tot stand komt is bijzonder complex en niet te gieten in een enkele oorzaak. Maar belangrijker nog, dankzij de moderne geneeskunde hebben we de leeftijd van de mens goed weten op te rekken, waardoor we steeds meer last krijgen van kwalen die dus typerend zijn voor ouderdom, zoals kanker en hart- en vaatziekten. Bot gezegd: we moeten toch ergens aan doodgaan.

Dezelfde Richard de Leth schopt ook met alle liefde tegen vaccins aan, zelfs het bijzonder goed werkende vaccin tegen HPV, een virus dat bij vrouwen kan zorgen voor baarmoederhalskanker. Dit vaccin redt vele levens. Zo is in Australië baarmoederhalskanker zo goed als verleden tijd dankzij het vaccin. Het vaccinatieprogramma was in Japan stopgezet, wat resulteerde in duizenden extra doden door kanker, waarna het opnieuw werd ingevoerd. Tevens beschermt het vaccin tegen allerlei andere vormen van kanker, zoals keelkanker en peniskanker. Het vaccin is volledig veilig.

De Leth deert het niet, want vaccins zijn in zijn ogen onnatuurlijk. Hij riep niet expliciet dat het vaccin niet te vertrouwen is, maar hij spoorde zijn volgers vooral aan om Eigen Onderzoek™ te doen. Met een verwijzing naar de website van de Nederlandse Vereniging Kritisch Prikken, een antivaxwebsite die bol staat van de foute claims over vaccins, met verwijzingen naar verdraaide statistieken, misleidende artikelen en wat niet al. Een prachtig voorbeeld van hoe de oproep om Eigen Onderzoek™ te doen vooral een uitnodiging is om je lekker naast Richard in zijn konijnenhol te nestelen, los van de realiteit.

Een ander prachtig voorbeeld, tekenend voor een almaar groeiend probleem, is hoe De Leth zijn vrouwelijke volgers aanspoort te stoppen met de pil. Die is volgens De Leth onnatuurlijk, het is veel beter om weer in verbinding te komen met je eigen natuurlijke ritme. En dus op een natuurlijke manier te zorgen dat je niet zwanger wordt. De Leth is overigens niet de enige die dit roept: steeds meer influencers zetten zich in voor natuurlijke anticonceptie en trekken ten strijde tegen de chemische, onnatuurlijke pil. Met alle gevolgen van dien.

Uiteraard is er genoeg aan te merken op de pil en hoe deze, misschien zelfs vandaag de dag ook nog wel te makkelijk, wordt voorgeschreven. Maar de hoeveelheid hormonen die het lichaam van een vrouw te verduren krijgt bij het beëindigen van een ongewenste zwangerschap is ook niet bepaald natuurlijk te noemen. En dan hebben we het nog niet eens gehad over de mentale impact van een abortus. Daar hoor je de natuurfluencers natuurlijk niet over. En als kers op de taart kun je bij het fileren van de pil ook nog eens extra inhakken op de huisarts, die deze meestal voorschrijft. Dubbele winst.

De ‘natuurlijk is goed’-denkfout komt tot slot ook continu bovendrijven bij berichten en discussies over voeding. Talloze voedingsproducten die zogenaamd natuurlijk zouden zijn, worden continu aangeprezen terwijl ze op geen enkel aantoonbaar vlak daadwerkelijk gezonder zouden zijn dan zogenaamd minder natuurlijke alternatieven. Rauwe melk is een mooi voorbeeld. Gepasteuriseerde melk zou zogenaamd minder gezond zijn, omdat er allerlei enzymen zijn gestorven in het pasteurisatieproces. Maar in de praktijk zijn de gezondheidsvoordelen echter niet de moeite waard om daadwerkelijk rauwe melk te verkiezen boven gepasteuriseerde. Helemaal niet als je bedenkt dat melk natuurlijk met goede reden wordt gepasteuriseerd: mogelijke ziekteverwekkers doden, zoals salmonella, listeria of E. coli. Niet voor niets mag rauwe melk niet verkocht worden. En toch houdt dat healthfluencers niet tegen continu rauwe melk de hemel in te prijzen: het is immers hartstikke natuurlijk, in tegenstelling tot gepasteuriseerde melk. Dat laatste is bewerkt en dus onnatuurlijk.

Bewerkte voeding is sowieso continu de kop van jut bij verscheidene voedingsinfluencers. Geheel onterecht is dat niet, maar toch in dit geval vanwege de verkeerde redenen. Bewerkte voeding is vaak zeer calorierijk, het zit volgepakt met suikers, zout en vet. Hiervan krijgt de gemiddelde Nederlander meer dan genoeg binnen, daarom is het waarschijnlijk gezonder die snoepreep weg te leggen en een stuk fruit of groente te pakken. Logisch. Uit verscheidene onderzoeken blijkt dan ook dat bewerkt voedsel weinig goeds doet voor de gezondheid. En dat we eerder geneigd zijn te veel te eten als we alleen bewerkt voedsel tot onze beschikking hebben, dus de buitenproportionele aanwezigheid van bewerkt voedsel in bijvoorbeeld supermarkten draagt zeker bij aan overgewicht. Maar dat komt niet doordat het bewerkt is, maar door de bestanddelen an sich en ons gedrag daaromtrent.

En hier komt Eigen Onderzoek™ weer bijzonder adequaat om de hoek kijken, want gezondheidsinfluencers lezen dit en zien direct weer iets om heisa over te maken. Alle bewerkte voeding zal dan wel slecht zijn. Ook bewerkte producten die eigenlijk prima in een gezond voedingspatroon passen, zoals vleesvervangers en zaadoliën. Deze zijn echter onnatuurlijk, dus volgens de healthfluencers, natuurgenezers en ortho-orakels des vaderlands kun je die beter direct door de plee spoelen.

Dat hier de naturalistische denkfout een eventueel zuivere blik op het aanwezige bewijs vertroebelt, blijkt wel uit een daadwerkelijk zuivere blik erop. Continu wordt er geroepen dat soja kankerverwekkend zou zijn, met een praatje over de stof fyto-oestrogeen erbij. Maar uit het aanwezige bewijs blijkt juist dat soja vooral beschermt tegen kanker en hart- en vaatziekten. Hetzelfde geldt voor roomboter. Het zit bomvol verzadigde vetten, maar dat maakt volgens de natuuraanhangers niet uit. Het is natuurlijk, dus je kunt er zogenaamd zoveel van eten als je wilt. ‘Laat vooral de onnatuurlijke margarine staan, dat is heel onnatuurlijk en bewerkt!’ Hierbij wil ik uiteraard de nuance maken: roomboter past met mate natuurlijk prima in een gezond dieet, maar het gaat er in deze context om dat te veel verzadigde vetten gewoon niet goed voor je gezondheid is.

Deze vlieger gaat ook op bij de heksenjacht op E-nummers. Dit zijn codes voor conserveermiddelen, smaakversterkers en kleurstoffen die in de Europese Unie zijn toegestaan om aan eten toe te voegen. Deze zouden chemisch zijn, hartstikke onnatuurlijk. En zitten dus ook veel in bewerkt voedsel. Maar E- nummers an sich zijn helemaal niet ongezond bij normale inname en ook uitvoerig getest. Er zijn uiteraard uitzonderingen, namelijk mensen met een overgevoeligheid voor een specifieke stof, maar dat gaat ook voor natuurlijke stoffen op. Mensen kunnen ook een notenallergie hebben. Daarbij beseffen sommigen niet dat E-nummers ook prima natuurlijk kunnen zijn. E300 is bijvoorbeeld vitamine C (ascorbinezuur), E948 is zuurstof en E100 is bijvoorbeeld kurkuma. Denken dat E-nummers ongezond zijn omdat ze niet natuurlijk zijn, is dus een verkeerde conclusie op basis van een verkeerde aanname.

De bewering dat plantaardige oliën slecht zouden zijn, is ook gammel. Er wordt geredeneerd dat bewerkt voedsel slecht is en in bewerkt voedsel zit vaak plantaardige olie, dus plantaardige olie moet ook wel slecht zijn. Maar dit is natuurlijk geen correcte redenering, want bijvoorbeeld zonnebloemolie wordt juist gebruikt in bewerkte producten omdat het goedkoop en gezond is. Wat plantaardige olie dan zo slecht maakt, wordt ook totaal niet duidelijk gemaakt. Meestal wordt de schuld gelegd bij in plantaardige oliën volop aanwezige omega 6-vetzuren. Deze zouden ontstekingen veroorzaken.

En ook Richard de Leth, daar hebben we hem weer, brandde zijn vingers hieraan. Hij beweerde op Instagram dat plantaardige oliën te allen tijde vermeden dienen te worden vanwege die verdomde omega 6-vetzuren. Onderbouwd met een wetenschappelijk onderzoek, dat zijn claim juist helemaal niet onderbouwde. Eigen Onderzoek™ pur sang. Hierop werd hij aangesproken door Coen Dros, een voedingswetenschapper die regelmatig dit soort claims controleert. De Leth gaf daarop aan dat hij had overlegd met zijn ‘wetenschapsadviseur’, die uiteraard geen enkele wetenschappelijke achtergrond heeft, en gaf toe dat Dros gelijk had: de claim was ongefundeerd. Rectificeerde hij vervolgens zijn bewering? Niks van dat. Een poos later beweerde De Leth opnieuw vrolijk dat plantaardige oliën ongezond zijn, ditmaal in een filmpje over mayonaise. Toen Dros hem hierop aansprak werd hij geblokkeerd. Een grote grap.

Een veel grotere grap is natuurlijk dat al deze online vraagbaken, Richard de Leth incluis, continu oreren over dat je zo natuurlijk mogelijk moet eten, maar zelf grotendeels hun geld verdienen met de verkoop van supplementen, het meest bewerkte voedsel dat er is.

Dit is precies wat de naturalistische dwaling zo gevaarlijk maakt. Mensen met een roze bril voor de natuur zijn totaal niet meer in staat objectief bewijs af te wegen en op waarde te schatten – voor zover ze dat überhaupt al waren – en keuren a priori allerlei geneesmiddelen, preventieve middelen, voedingsproducten en behandelingen af, puur omdat ze volgens henzelf niet natuurlijk zouden zijn. Door die gigantische balk in hun oog hebben ze geen zicht meer op wat daadwerkelijk goed is: mensen gezonder laten leven, langer laten leven en met meer levenskwaliteit laten leven. Terwijl mij dat toch juist het meest natuurlijke lijkt wat er is.

Dat, en zelfreflectie. Dat zouden sommigen eens moeten proberen.

---

Eigen onderzoek eerst is hier te bestellen.