De Big Pharma-complottheorie
Deze week deel ik een volledig artikel uit de KIJK Complot! special, over de samenzweringstheorie rondom 'Big Pharma'
Holistische hoi. Deze week mag ik namens KIJK Magazine een ijzersterk verhaal delen over de farmaceutische industrie: Heeft ‘Big Pharma’ bloed aan de handen?
Dit verhaal staat, net als diepgravende analyses van 54 andere samenzweringstheorieën, in de KIJK Complot! special, hier te koop. Met de kortingscode ADRIAAN15 krijg je zelfs vijftien procent korting.
De pillenmafia
Als we ziek worden, zijn er gelukkig medicijnen. Maar volgens sommigen houden farmaceutische bedrijven uit winstbejag allerlei baanbrekende geneesmiddelen tegen. Sterker nog: ze zouden ons allemáál ziek willen maken.
De zaak
Het is een van de meest hardnekkige complottheorieën die rondzoemen: er bestaat allang een geneesmiddel tegen kanker, maar dat wordt tegengehouden door de farmaceutische bedrijven. Die verdienen immers veel meer geld aan lapmiddeltjes voor patiënten die langzaam of helemaal niet herstellen dan aan een middel dat ze in één klap kan genezen. Kritiek is onmogelijk; artsen die de pillenmakers tegenspreken, wordt de mond gesnoerd.
‘Big Pharma’, zoals de vermeende coalitie van farmaceutische bedrijven heet die alsmaar nieuwe middelen ontwikkelt en daar wereldwijd zo’n 1480 miljard euro per jaar mee omzet, zou volgens dit samenzweringsverhaal patiënten aan het lijntje houden. Die worden niet echt beter van al die pillen en drankjes. Sterker nog: er komen steeds meer chronisch zieken bij – aan wie de farmaceutische industrie volgens de complotdenkers nóg meer halfslachtige medicijnen kan slijten.
De geruchten
De situatie is flink uit de hand gelopen, vindt de Amerikaanse activist Erin Elizabeth. Sinds een paar jaar houdt ze een lijst bij van natuurgenezers en kankeronderzoekers die volgens haar allemaal onder verdachte omstandigheden stierven: dat zijn er nu meer dan honderd.
Ze werden doodgeschoten door corrupte politieagenten, kwamen bij vreemde ongelukken om het leven of pleegden op mysterieuze wijze zelfmoord.
Deze zelfverklaarde therapeuten hadden één ding met elkaar gemeen: door alternatieve geneesmiddelen aan te bieden, zaten ze volgens het complot Big Pharma dwars. Al die goedkope natuurlijke kruidenmiddeltjes die weleens écht geneeskrachtig zouden zijn, dat kon de farmaceutische industrie natuurlijk niet pikken. Het zou de verkoop van hun eigen pillen ondermijnen. En dus, zegt Elizabeth, liet Big Pharma deze ‘holistische artsen’ uit de weg ruimen.
Maar Big Pharma zou volgens een veelgehoorde complotgedachte ook ontdekkingen uit eigen keuken achterhouden. Het geneesmiddel tegen kanker zou al bestaan bijvoorbeeld, maar niet worden vrijgegeven omdat mensen genezen geen winst oplevert. Het doet activist Elizabeth vermoeden dat bijvoorbeeld ook de Canadese kankeronderzoeker Mark Ernsting om die reden in 2015 werd vermoord. Niks ‘willekeurige steekpartij’, maar een aanslag.
Maar o wee als iemand anders het kankerwondermiddel op het spoor is. Iemand die zegt het te hebben gevonden, is de Stanislaw Burzynski. Al jaren beweert de Pools-Amerikaanse biochemicus dat hij een wondermiddel tegen kanker heeft ontdekt, maar door dwangbevelen van rechters en de Amerikaanse toezichthouder FDA (Food and Drug Administration) mag hij zijn middel niet toepassen. Volgens Burzynski zijn zowel de rechters als de FDA in werkelijkheid marionetten van Big Pharma: bevooroordeeld, omgekocht of onder druk gezet. De FDA zegt dat Burzynski zijn geneesmiddel best mag gaan verkopen, zolang hij eerst maar kan bewijzen dat het écht net zo goed werkt als bestaande behandelingen.
Daarvoor moet hij via de reguliere weg klinisch onderzoek uitvoeren en alle resultaten rapporteren. Tot nu registreerde Burzynski 68 verschillende studies bij de overheidsinstantie NIH (National Institutes of Health), en in geen daarvan vergelijkt hij zijn therapie met huidige kankerbehandelingen.
Volgens complotdenkers bespelen de farmaceuten de wereld zelfs nog op een derde manier: omdat deze bedrijfstak het liefst aan zoveel mogelijk patiënten pillen wil verkopen, zouden mensen zelfs opzettelijk ziek worden gemaakt. Dat is althans wat de natuurgenezer Leonard Horowitz beweert. Deze voormalig tandarts zegt dat de farmaceutische industrie, in samenwerking met corrupte overheden, bewust allerlei ziektes via de atmosfeer verspreidt.
Het bewijs zie je als je naar de lucht kijkt: vliegtuigstrepen. In kringen van complotdenkers staan die bekend als chemtrails (waarover ook wordt geschreven in de KIJK! Complotspecial!) Wat volgens de meesten van ons gewoon condenssporen van passagiersvliegtuigen zijn, zien zij als wolken vol gif en ziekteverwekkers. Zo zouden vogelgriep of varkensgriep in feite Big Pharma-griep zijn. Met miljoenen nieuwe patiënten kan de industrie weer mooi vaccins en dergelijke verkopen. Tegen vaccins heeft Horowitz trouwens ook allerlei bezwaren. Volgens hem genees je sneller door beter op je ‘spirituele energiebanen’ te letten.
De feiten
Vermoordde Big Pharma écht al die alternatieve therapeuten om kritische geluiden te onderdrukken? Nee, dat is nogal vergezocht, schrijft factcheckwebsite Snopes.com. Ten eerste concludeerde de politie dat hun dood in alle gevallen het gevolg was van domme pech of dat ze het slachtoffer werden van moordenaars met veel simpelere motieven. Er zouden bovendien onwaarschijnlijk veel agenten, advocaten en rechters in het complot moeten zitten om de invloed van Big Pharma te maskeren.
Jaarlijks komen zo’n 150.000 Amerikanen door ongelukken of moord om het leven. Dat er daarvan zestig – een piepklein deel dus – natuurgenezer blijken te zijn, is niet verrassend. Het zou pas opvallend zijn als er duidelijk méér alternatieve therapeuten dan het bevolkingsgemiddelde ‘zomaar’ om het leven komen, maar dat is niet zo.
Toegegeven: farmaceuten zijn niet verzot op critici. Maar daar is zo’n beetje alles mee gezegd. Bij de geneesmiddelenfabrikant Merck circuleerde op een gegeven moment een zwarte lijst met namen van artsen die vraagtekens zetten bij het geflopte middel Vioxx (zie ‘Drie omstreden medicijnen’ hiernaast). Deze dokters kregen vooral vervelende emailtjes.
En toen een groep Deense artsen zich kritisch uitliet over de betrouwbaarheid van Big Pharma, werden ze door de Zweedse farmaceutische beroepsvereniging LIF van wetenschappelijke fraude beschuldigd. Vervelend, maar de Deense onderzoeksleider Peter Gøtzsche kon zijn kritiek gewoon opschrijven en zou later ongehinderd het boek Dodelijke medicijnen en georganiseerde misdaad uitbrengen. Voor het idee dat Big Pharma perfecte geneesmiddelen onderdrukt, zoals onder meer Burzynski beweert, bestaat geen enkel bewijs. Dat schrijft de arts en journalist Ben Goldacre in zijn boek Bad Pharma. De gedachte leunt op het misverstand dat er überhaupt zoiets als een perfect geneesmiddel bestaat. Dat is onzin: elk geneesmiddel dat ergens in het lichaam iets goeds doet, vertoont bijwerkingen in andere delen.
Het klopt ook niet dat de bedrijven geen interesse hebben in genezing: wie een krachtig geneesmiddel produceert, maakt andere middelen (vaak die van concurrenten) overbodig en verdient dus plotseling veel geld. Zo ontwikkelde Merck een ontzettend populair vaccin tegen baarmoederhalskanker, waarmee het bedrijf gigantische winsten boekte.
Bovendien sterven er nog altijd mensen aan kanker. Als het enige doel van geneesmiddelenfabrikanten was om zoveel mogelijk geld te verdienen, zouden ze deze mensen liever in leven houden en ze nog jarenlang middelen tegen andere kwalen verkopen. Want er zijn nog tal van andere ziektes waaronder de mensheid vooral op hogere leeftijd gebukt gaat: dementie, broze botten, noem maar op.
Drie omstreden medicijnen
1) Daraprim
Dit onmisbare geneesmiddel voor aidspatiënten werd op slag vijftig keer zo duur, en daardoor onbetaalbaar voor duizenden mensen. Boosdoener was Martin Shkreli, de toenmalige baas van Turing Pharmaceuticals. In 2017 werd hij veroordeeld wegens fraude.
2) Paroxetine
Een antidepressivum dat onder vuur kwam te liggen nadat fabrikant GlaxoSmithKline (GSK) bleek te liegen over de bijwerkingen voor jongeren onder de achttien jaar. Sommigen kregen er suïcidale gedachten van. GSK moest een boete van 3 miljard euro betalen.
3) Vioxx
Bestrijdt pijn, maar fabrikant Merck hield vijf jaar lang verborgen dat het middel ook hartaanvallen veroorzaakt. Gevolg: 88.000 tot 140.000 patiënten liepen hierdoor ernstige hartproblemen op. Merck moest bijna 6 miljard dollar schadevergoeding betalen.
Bovendien zou ook niemand een wondermiddel stil kunnen houden: er werken zo’n 714.000 mensen in het onderzoeksveld, becijferde wetenschapsjournalist David Robert Grimes. Binnen drie jaar zou het geheim aan alle kanten naar buiten komen. Logisch ook, want wie het middel op de markt brengt, kan op winst rekenen – én een Nobelprijs.
Het enige raakvlak dat Big Pharma-complotten met de realiteit hebben, is dat geneesmiddelenfabrikanten – verrassing! – geld willen verdienen en dat je er dus niet op kunt vertrouwen dat ze altijd uit liefdadigheid handelen. De bedrijven gebruiken zelfs soms discutabele methodes om hun producten zo positief mogelijk in de markt te zetten. En omdat het om mensenlevens gaat, vindt Goldacre, kan dat kwalijk zijn.
Eén probleem is, zo laat Goldacre zien, dat farmaceuten momenteel zelf mogen bepalen hoeveel informatie ze loslaten over de werkzaamheid en bijwerkingen van hun medicijnen. En dat valt bijna altijd uit in het voordeel van de bedrijven. Onwelgevallige bijwerkingen vegen ze geregeld onder het tapijt. Negatieve resultaten hebben een kleinere kans om aan het licht te komen, meldde het gezaghebbende Cochrane-netwerk onlangs. En volgens een analyse van Jennifer Miller van de Yale-universiteit delen farmabedrijven slechts de helft van al hun onderzoeksresultaten; de grotere zelfs minder dan dat.
Dat gemis maakt het volgens Goldacre lastig om samen met zijn patiënten af te wegen welk middel ze moeten slikken. Soms schrijft hij daarom op basis van incomplete informatie kwalitatief slechtere medicijnen voor dan hij zou willen. Wat de Britse arts betreft hebben de geneesmiddelenfabrikanten daarmee bloed aan de handen, vooral omdat ze met hun onderzoeksgegevens méér mensenlevens kunnen redden als ze die openbaar zouden maken.
De schuld kan overigens niet geheel in de schoenen van Big Pharma worden geschoven, vindt Goldacre. Ook de toezichthouders knijpen soms een oogje toe, omdat ze innige banden hebben met de farmaceutische bedrijven waarvan ze rapporten ontvangen. Er moet strenger worden opgetreden, stelt Goldacre, en de bedrijven moeten worden gedwongen om alle informatie prijs te geven.
Een ander gevolg van het winstbejag onder farmaceuten is dat hun marketingafdelingen er alles aan doen om artsen ervan te overtuigen dat hun patiënten meer van hun pillen moeten slikken. Dat lukt ze ook nog. Het onderzoeksplatform ProPublica volgde tien jaar lang een miljoen Amerikaanse artsen en de betalingen die ze van geneesmiddelenfabrikanten ontvingen, en zag dat de artsen inderdaad vaker de middelen van hun sponsors voorschreven. Dit gebeurt ook in Nederland, ontdekten de Volkskrant en de zorgverzekeraar VGZ eerder
Een andere manier om extra centen te verdienen, is door de medische grens tussen ziekte en gezondheid richting ziekte te verschuiven. Een schoolvoorbeeld daarvan is de aandoening vrouwelijke seksuele disfunctie (VSD), oftewel een verminderd libido. In 1999 bleek uit een invloedrijk medisch onderzoek dat zo’n 43 procent van alle vrouwen daar last van heeft. Genoeg reden om ‘lustpillen’ voor te schrijven dus. Tot de aap uit de mouw kwam: een halfjaar later bleek dat de hoofdauteur van het onderzoek, Ed Laumann, voor Pfizer werkte. Uitgerekend dat bedrijf stond toen op het punt om sekslust-opwekkende pillen voor vrouwen in de markt te zetten.
Wetenschappers gingen kritischer naar VSD kijken en ontdekten dat slechts een op de tien vrouwen vindt dat ze problemen met haar libido heeft. Er was dus niet zoveel aan de hand, en die sekslust-opwekkende pil (waarvan de werkzaamheid ook nog eens twijfelachtig was), werd veel minder voorgeschreven dan Pfizer hoopte.
Zaak gesloten?
Mensen hebben goede redenen om de farmaceutische industrie te wantrouwen. Alle ingrediënten voor een samenzwering doen zich voor: de toezichthouders die soms een oogje toeknijpen omdat ze niet geheel onafhankelijk zijn, de artsen die zich niet kunnen onttrekken aan de invloed van geneesmiddelenfabrikanten, en de wetenschap die met verborgen studieresultaten worstelt. Zo lijkt werkelijk niemand te deugen.
Toch gaat er ook veel goed, schrijft de Amerikaanse scepticus Benjamin Radford: artsen doen vaak onafhankelijk geneesmiddelenonderzoek en weten kritische vondsten makkelijk te publiceren. De farmaceutische bedrijven zelf moeten steeds transparanter werken. Zo hebben de Verenigde Staten én de EU regels aangenomen die geneesmiddelenfabrikanten verplichten om álle informatie rondom nieuwe medicijnen in de openbaarheid te brengen. Het is een begin.
Dit verhaal is ook terug te lezen in de KIJK Complot! special, net als 54 andere verhalen over samenzweringstheorieën. Hij is hier te koop. Met de kortingscode ADRIAAN15 krijg je vijftien procent korting.
Mooi stuk duiding. Dank dat je hem gratis beschikbaar hebt gesteld. Want als advertorial is die ook zeker geslaagd en ik heb de KIJK besteld.
Mijn eigen ervaringen met psychofarmaca zijn dan juist dat ze heel goed werken, maar dat die werking inderdaad zoals hier ook beschreven wordt, met bijwerking komt. En helaas is het niet zo dat bijwerkingen na 6 weken over zijn zoals artsen mij vaak zeiden. De grootste bijwerkingen wellicht. Maar gewenning aan andere verschijnselen op mentaal gebied is niet hetzelfde als het verdwijnen van bijwerkingen. En pas toen ik er vanaf wou, toen kwam de beproeving werkelijk. Maar goed, zal dit bericht kort houden ;')
"slechts een op de tien vrouwen vindt dat ze problemen met haar libido heeft. "
Ja maar Adriaan, hoeveel *mannen* vinden dat hun vrouw libido-problemen heeft? ;-)